راههای رفع سوء اثر چک

پیش می آید که گاهی حساب و کتاب ها بهم می ریزد و چکتان برگشت می خورد. این اتفاق، مثل یک سابقه بد در کارنامه بانکی شما ثبت می شود و ممکن است حسابی دردسرساز شود؛ از ممنوعیت گرفتن دسته چک جدید گرفته تا نشدنِ حساب باز کردن و گرفتن وام. خبر خوب اینکه برای پاک کردن این سابقه، راه هایی وجود دارد که به آن «رفع سوء اثر چک» می گویند. اگر چکتان برگشت خورده و دنبال راهکاری هستید تا هرچه زودتر اسم و رسمتان از لیست سیاه بانک مرکزی بیرون بیاید و دوباره بتوانید از خدمات بانکی استفاده کنید، در این مقاله همه راه و چاهش را با هم بررسی می کنیم.

رفع سوء اثر چک برگشتی یعنی چی؟ اصلا چرا باید این کار رو بکنیم؟

فکرش را بکنید، یک روز چکتان برگشت می خورد. خب که چی؟ این خب که چی خودش شروع یک ماجراست! وقتی یک چک برگشت می خورد، بانک یک گواهی عدم پرداخت صادر می کند و این یعنی شما در سیستم بانکی یک سوء اثر پیدا کرده اید. این سوء اثر مثل یک نمره منفی در کارنامه مالی شما ثبت می شود که می تواند کلی دردسر برایتان بتراشد. حالا رفع سوء اثر چک یعنی اینکه شما کاری کنید تا این نمره منفی از کارنامه بانکی تان پاک شود و دوباره به یک مشتری خوش حساب تبدیل شوید.

شاید بپرسید اصلا چرا اینقدر رفع سوء اثر مهم است؟ دلیلش واضح است: اگر این سابقه بد پاک نشود، شما از خیلی از خدمات بانکی محروم می شوید. مثلاً:

• نمی توانید حساب بانکی جدید باز کنید.
• قید گرفتن وام و تسهیلات بانکی را باید بزنید.
• دسته چک جدید به شما نمی دهند و حتی ممکن است گردش مالی حساب های فعلی تان هم محدود شود.
• برای کارهای تجاری مثل گشایش اعتبار اسنادی (ریالی یا ارزی) به مشکل برمی خورید.

خلاصه که داشتن سابقه چک برگشتی، دست و بال آدم را حسابی می بندد. پس بهتر است هر چه زودتر برای رفع سوء اثر آن اقدام کنید تا زندگی مالی تان دوباره روی روال بیفتد.

چه شرایطی برای رفع سوء اثر چک برگشتی وجود داره؟

برای اینکه بتوانید سابقه چک برگشتی تان را پاک کنید، اول از همه باید یک سری شرایط کلی را بدانید. این شرایط معمولاً بر اساس بخشنامه ها و قوانین بانک مرکزی (به ویژه قانون جدید صدور چک) مشخص می شوند و گاهی هم تغییراتی در آن ها ایجاد می شود. مهم این است که بدانید برای هر روش رفع سوء اثر، ممکن است ریزه کاری های خاص خودش وجود داشته باشد که باید حسابی به آن ها دقت کنید.

قانون گذار برای سامان دادن به وضعیت چک های برگشتی و همین طور حمایت از حقوق صادرکننده و دارنده چک، قوانینی را وضع کرده. مثلاً تبصره ۳ ماده ۵ مکرر قانون صدور چک، همین راه ها و شرایط را برای رفع سوء اثر مشخص می کند. به طور کلی، مهم ترین شرط این است که بالاخره به نحوی، یا با دارنده چک تسویه حساب کنید یا شرایطی را فراهم کنید که بانک بتواند آن وجه را به دارنده پرداخت کند. بعد از آن، بقیه مراحل را می توان طبق دستورالعمل های بانک مرکزی پیش برد.

طبق آخرین بخشنامه های بانک مرکزی، برای رفع سوء اثر چک برگشتی، یا باید لاشه چک رو داشته باشید یا اینکه شرایطی رو فراهم کنید تا بدون لاشه هم بشه این کار رو انجام داد. هر روش هم مراحل و مدارک خودش رو داره.

مراحل گام به گام برای رفع سوء اثر چک برگشتی (از سیر تا پیاز)

خب، می رسیم به بخش اصلی ماجرا! حالا که می دونیم چرا رفع سوء اثر چک مهمه و چه شرایط کلی داره، وقتشه که ببینیم چطوری میشه این کار رو انجام داد. راه های مختلفی برای این کار هست که هر کدوم جزئیات خاص خودشون رو دارن. بیاین با هم قدم به قدم پیش بریم.

۱. چک رو دارین؟ ارائه لاشه چک برگشتی (یه راه ساده و متداول)

این روش، از همه متداول تر و راحت تره. اگه خوش شانس باشین و بتونین لاشه چک برگشتی رو (بعد از تسویه حساب با دارنده) پس بگیرین، نصف راه رو رفتین.

• تامین موجودی و وصول توسط ذی نفع: بهترین حالت اینه که شما مبلغ چک رو تو حسابتون واریز کنید و دارنده چک بره بانک و چک رو نقد کنه. وقتی چک نقد شد، بانک خودش به صورت خودکار سابقه برگشتی رو پاک می کنه.
• ارائه لاشه چک به بانک: ممکنه شما مبلغ رو خارج از بانک به دارنده پرداخت کرده باشین (مثلاً با یه چک دیگه یا پول نقد). در این صورت، حتماً لاشه چک برگشتی رو از دارنده بگیرید. حالا کافیه با همون لاشه چک به بانکتون مراجعه کنید. بانک بعد از دریافت لاشه، به شما رسید میده و مراحل رفع سوء اثر رو انجام میده. این پروسه معمولاً خیلی سریع اتفاق میفته.

نکته کاربردی: اگه لاشه چک پیش یه نفر دیگه غیر از دارنده اصلی باشه (مثلاً رفته باشه تو مراحل قضایی)، باید از طریق همون مرجع پیگیری کنید تا لاشه چک رو به دست بیارید یا نامه رسمی از اونجا بگیرید که جلوتر توضیح میدم.

۲. چک نیست؟ راه های رفع سوء اثر بدون لاشه چک

گاهی اوقات اوضاع اونقدرها هم ساده نیست و لاشه چک به هر دلیلی در دسترس شما نیست. مثلاً گم شده، پاره شده، یا دارنده چک حاضر نیست لاشه رو بهتون برگردونه. نگران نباشید، قانون برای این مواقع هم راه حل هایی در نظر گرفته:

الف) رضایت نامه محضری دارنده چک (وقتی لاشه نیست ولی دارنده هست)

این روش برای وقتیه که شما با دارنده چک به توافق رسیدین و مبلغ رو پرداخت کردین، اما لاشه چک برگشتی رو ندارید. اینجا می تونید از دارنده چک بخواین که براتون رضایت نامه محضری بده.

• چه زمانی کاربرد داره؟ وقتی لاشه چک گم شده، دزدیده شده، یا دارنده به هر دلیلی لاشه رو بهتون نمیده.
• مراحل تهیه رضایت نامه محضری: دارنده چک باید با کارت ملی و اطلاعات چک برگشتی، به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنه و رضایت نامه رو امضا کنه. حتماً مطمئن بشید که رضایت نامه مهر دفترخونه رو داشته باشه.
• تفاوت با رضایت نامه عادی: رضایت نامه عادی (دست نویس) اعتبار قانونی کافی برای رفع سوء اثر رو نداره. حتماً باید محضری باشه.
• نکته: اگه دارنده چک یه شرکت دولتی یا نهاد عمومی باشه، می تونه با نامه رسمی، رضایتش رو اعلام کنه.

ب) مبلغ چک رو واریز کن و مسدود کن (تا صاحبش بیاد!)

اگه دارنده چک اصلاً در دسترس نیست و نمی تونید باهاش ارتباط برقرار کنید یا رضایت نامه بگیرید، این روش به کمکتون میاد.

• شرایط و مدت زمان مسدودی: شما می تونید مبلغ چک برگشتی رو به حساب جاری خودتون واریز کنید و از بانک بخواین که این مبلغ رو برای پرداخت به دارنده چک، مسدود کنه. این پول حداکثر تا یک سال مسدود باقی می مونه و تا زمانی که دارنده چک برای دریافتش مراجعه کنه، قابل برداشت نیست.
• وظیفه بانک در اطلاع رسانی: بانک موظفه ظرف ۵ روز کاری، از طریق نامه، این موضوع رو به دارنده چک اطلاع بده. بعد از اون، مراحل رفع سوء اثر رو برای شما شروع می کنه.
• نکته مهم: حواستون باشه، این روش فقط زمانی کار می کنه که حساب قرض الحسنه جاری شما قبلاً توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشه. اگه حسابتون قبلاً مسدود شده، این راه به دردتون نمی خوره.

ج) حکم قضایی داری؟ (وقتی دادگاه به شما حق میده)

گاهی اوقات ممکنه ماجرا پیچیده تر بشه و کار به دادگاه بکشه. اگه شما بتونید از مراجع قضایی حکمی مبنی بر رفع سوء اثر یا برائت ذمه بگیرید، می تونید با ارائه اون به بانک، سابقه برگشتی رو پاک کنید.

• چه زمانی صادرکننده می تونه حکم بگیره؟ مثلاً اگه ثابت کنید که چک رو از طریق کلاهبرداری یا با فریب ازتون گرفتن، یا اینکه اصلاً مدیون نیستید و دلایل قانونی برای برائت ذمه دارید، دادگاه می تونه چنین حکمی صادر کنه.
• نحوه ارائه حکم به بانک: بعد از دریافت حکم، کافیه اون رو به بانک ببرید. بانک بعد از تایید صحت و اعتبار حکم، بلافاصله رفع سوء اثر رو انجام میده.

د) از مرجع ثبتی نامه داری؟ (وقتی چک دست ثبت گیر افتاده)

گاهی اوقات ممکنه لاشه چک برگشتی در پرونده های ثبتی نگهداری بشه، چون دارنده چک از طریق اداره ثبت برای وصولش اقدام کرده. در این حالت هم راه حل وجود داره:

• چه زمانی استفاده میشه؟ اگه دارنده چک از طریق اجرای ثبت اقدام کرده باشه و لاشه چک پیش اداره ثبت باشه.
• نحوه دریافت نامه و ارائه به بانک: شما باید از اداره ثبت اسناد و املاک کشور، نامه ای رسمی بگیرید که در اون شماره، تاریخ و مبلغ چک قید شده باشه. این نامه رسمی، جایگزین لاشه چک می شه و با ارائه اون به بانک، می تونید مراحل رفع سوء اثر رو انجام بدید.

۳. خودش پاک میشه؟ رفع سوء اثر خودکار (مرور زمان ۳ ساله)

گاهی اوقات هم هیچ کدوم از این کارها رو انجام نمیدین و فقط صبر می کنید! بله، قانون برای این حالت هم فکری کرده.

• سپری شدن مدت ۳ سال: اگه هیچ کدوم از راه های بالا رو امتحان نکردید و ۳ سال تمام از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت چک برگشتی بگذره، سابقه سوء اثر به صورت خودکار از سامانه بانک مرکزی پاک میشه.
• شرط مهم: یک شرط اساسی داره و اون اینه که در طول این سه سال، هیچ شکایت حقوقی یا کیفری از جانب دارنده چک علیه شما ثبت نشده باشه. اگه دارنده چک پیگیری قضایی کرده باشه، این قانون شامل حال شما نمیشه.
• توضیح تفاوت با ۷ سال قبلی: قبلاً این مدت ۷ سال بود، اما با اصلاح قوانین، الان به ۳ سال کاهش پیدا کرده که خبر خوبیه.

رفع سوء اثر چک چقدر زمان می بره؟ (از بانک مرکزی تا سابقه شما)

یکی از سوالات مهمی که حتماً تو ذهن شما هم هست، اینه که بعد از اینکه مراحل رفع سوء اثر رو انجام دادم، چقدر طول می کشه تا همه چی به حالت عادی برگرده و اسمم از لیست سیاه بانک مرکزی پاک بشه؟ خب، این زمان بستگی به روشی داره که برای رفع سوء اثر انتخاب کردید:

• روش های بانکی (مثل تامین موجودی یا ارائه لاشه): اگه همه مدارک رو درست و کامل به بانک تحویل بدید، معمولاً ۷ تا ۱۰ روز کاری طول می کشه تا اطلاعات شما از سامانه بانک مرکزی حذف بشه. بانک موظفه این تغییر رو در سامانه ثبت کنه.
• روش مسدودسازی مبلغ: اگه مبلغ رو مسدود کردید، بانک ۵ روز کاری فرصت داره تا به دارنده چک اطلاع بده و بعد از اون مراحل رفع سوء اثر شروع میشه که باز هم حدود یک هفته طول می کشه.
• روش های قضایی یا ثبتی: این روش ها کمی زمان برتر هستند، چون اول باید مراحل قضایی یا ثبتی رو طی کنید تا حکم یا نامه رسمی رو بگیرید. بعد از دریافت حکم/نامه و ارائه اون به بانک، باز هم همون حدود ۷ تا ۱۰ روز کاری برای حذف سابقه از سیستم بانکی لازمه.

چطور پیگیری کنیم؟ بعد از گذشت مدت زمان گفته شده، می تونید از طریق سامانه ساد۲۴ یا مراجعه حضوری به بانکتون، از وضعیت سابقه چک برگشتی خودتون استعلام بگیرید. اگه بعد از این مدت هنوز سابقه پاک نشده بود، حتماً به شعبه بانکی که چک رو برگشت زده، مراجعه و موضوع رو پیگیری کنید.

هزینه رفع سوء اثر چک برگشتی چقدره؟ (جیبمون چقدر خالی میشه؟)

فکر نکنید همه این کارها بی هزینه است! خب، علاوه بر مبلغ اصلی چک که باید تامین کنید، یک سری هزینه های بانکی هم برای فرآیند رفع سوء اثر وجود داره که باید در نظر بگیرید.

• هزینه صدور گواهی عدم پرداخت: وقتی چک برگشت می خوره، بانک یک گواهی عدم پرداخت صادر می کنه که خودش کارمزد داره (مثلاً حدود ۱۲ هزار تومان).
• هزینه رفع سوء اثر: برای پاک کردن سابقه چک برگشتی هم بانک ها کارمزد خودشون رو می گیرن. این هزینه معمولاً در دو مرحله دریافت میشه و در مجموع حدود ۱۴ هزار تومان میشه.

پس اگه یک چک برگشتی داشته باشید، غیر از مبلغ اصلی چک، باید چیزی حدود ۲۶ هزار تومان هم بابت کارمزدهای بانکی کنار بگذارید. البته این ارقام ممکن است با بخشنامه های جدید بانک مرکزی تغییر کند، پس بهتره قبل از اقدام، از بانک مربوطه استعلام بگیرید.

۱۰ روز طلایی برای رفع سوء اثر (قوانین جدید رو جدی بگیرید!)

قوانین مربوط به چک برگشتی طی سال های اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده، و یکی از این تغییرات مهم، فرصت ۱۰ روزه ایه که به صادرکننده چک داده میشه تا برای رفع سوء اثر اقدام کنه. این مهلت رو باید حسابی جدی بگیرید، چون اگه از دستش بدید، عواقبش می تونه خیلی سنگین تر باشه.

ماجرا از این قراره که وقتی یک چک برگشت می خوره، بانک ابتدا اطلاعات اون رو در سیستم داخلی خودش ثبت می کنه. صادرکننده چک ۱۰ روز فرصت داره تا در این بازه زمانی، به هر طریقی که شده (مثلاً تامین موجودی یا توافق با دارنده)، مشکل چک رو حل کنه و رفع سوء اثر کنه. اگه این ۱۰ روز بگذره و شما کاری برای رفع سوء اثر انجام نداده باشید، بانک مرکزی موظف میشه اطلاعات مربوط به گواهی عدم پرداخت رو از طریق سامانه های خودش، در اختیار عموم مردم، بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی قرار بده.

یعنی چی؟ یعنی دیگه فقط بانکتون نیست که از سابقه چک برگشتی شما خبر داره، بلکه اطلاعاتتون به صورت گسترده تر پخش میشه و این می تونه روی اعتبار مالی و فعالیت های کسب وکاری شما تاثیرات منفی جدی تری بذاره. پس، این ۱۰ روز فرصت طلایی رو از دست ندید و هر چه زودتر به فکر رفع سوء اثر چک برگشتی تون باشید.

شرایط خاص: اگه چک برگشتی داری و باز هم میخوای حساب و دسته چک بگیری؟

گاهی اوقات با اینکه چکتون برگشت خورده و سابقه خوبی ندارید، اما به دلیل نیازهای شخصی یا کسب وکارتان، باز هم به خدمات بانکی مثل افتتاح حساب یا گرفتن دسته چک جدید احتیاج دارید. خوشبختانه، بانک مرکزی برای این شرایط هم راهکارهایی در نظر گرفته است.

افتتاح حساب جاری با سابقه چک برگشتی (ولی بدون دسته چک!)

قبل ترها، اگه سابقه چک برگشتی داشتید یا بدهی معوقه ای به بانک ها داشتید، اصلاً نمی توانستید حساب جاری باز کنید. این محدودیت برای خیلی ها، به خصوص برای انجام امور روزمره مالی، مشکل ساز بود. اما با یک اصلاحیه مهم که شورای پول و اعتبار تصویب کرد، این ممنوعیت برداشته شد!

الان، اشخاص حقیقی و حقوقی که سابقه چک برگشتی دارند یا شرایط گرفتن دسته چک را ندارند، می توانند حساب جاری باز کنند. اما یک نکته مهم وجود دارد: این حساب های جاری بدون دسته چک هستند. یعنی می توانید پول واریز و برداشت کنید، پرداخت های اینترنتی انجام دهید و از کارت بانکی استفاده کنید، ولی اجازه صدور چک ندارید. این حساب ها برای کسانی که می خواهند فقط امور مالی روزمره خود را انجام دهند و فعلاً نیازی به چک ندارند، یک گزینه عالی است.

دسته چک جدید برای کسب وکارها (حتی با سوء اثر قبلی)

این مورد برای بنگاه های اقتصادی و واحدهای تولیدی اهمیت ویژه ای دارد. گاهی اوقات، شرایط اقتصادی باعث میشه که یک شرکت یا واحد تولیدی، چک برگشتی داشته باشه، اما ادامه فعالیت اون واحد برای اقتصاد کشور و حفظ اشتغال مهمه. برای همین، بانک مرکزی شرایطی رو فراهم کرده که این دسته از اشخاص حقوقی، حتی با وجود سابقه چک برگشتی، بتوانند دسته چک جدید بگیرند:

1. ارائه اظهارنامه مالیاتی: باید اظهارنامه مالیاتی ثبت شده ای را به بانک ارائه دهید.
2. ارائه لیست حق بیمه: لیست واریز حق بیمه کارکنان به سازمان تامین اجتماعی، گواه فعالیت و اشتغال زایی شماست.
3. تسهیل در تداوم فعالیت: باید ثابت کنید که صدور دسته چک جدید، به ادامه فعالیت واحد اقتصادی شما کمک کرده و از تعطیلی آن جلوگیری می کند.
4. حفظ اشتغال: نشان دهید که با گرفتن دسته چک جدید، می توانید اشتغال موجود را حفظ کرده و از تعدیل نیرو جلوگیری کنید.

اگه این چهار شرط رو داشته باشید، باید درخواست خودتون رو به همراه مصوبه هیئت مدیره و مدارک توجیهی، به بانک مرکزی ارسال کنید. بانک مرکزی بعد از بررسی، شرایط لازم برای اعطای دسته چک به شما رو فراهم می کنه.

البته، این تسهیلات شامل حال کسانی که حساب جاری شان به دلایل قانونی یا با حکم قضایی مسدود شده باشد، نمی شود. پس حواستان باشد که حساب فعال و مسدود نشده داشته باشید.

بخشنامه جدید بانک مرکزی درباره واریز مابه التفاوت (یه خبر خوب!)

یک خبر خوب دیگه برای صادرکنندگان چک های برگشتی! قبلاً اگه چکتون برگشت می خورد، ممکنه مجبور می شدید دو برابر مبلغ کسری رو به حساب واریز کنید تا بتونید رفع سوء اثر کنید. این موضوع فشار مالی زیادی رو به افراد وارد می کرد. اما بانک مرکزی با صدور بخشنامه ای جدید، تاکید کرده که بانک ها نباید مشتریان رو ملزم به واریز مبلغی بیش از کسری موجودی حساب جاری برای رفع سوء اثر چک کنند. یعنی چی؟

یعنی اگه بخشی از مبلغ چک شما از قبل تو حساب تون مسدود شده باشه، می تونید فقط مابه التفاوت مبلغ چک و موجودی مسدود شده رو واریز کنید تا زمینه رفع سوء اثر چک فراهم بشه. این کار بانک مرکزی، با هدف کاهش فشار مالی بر افراد و تسهیل فرآیند رفع سوء اثر چک های برگشتی انجام شده و حسابی به نفع صادرکنندگان چک هست.

پس از مسدودسازی اولیه موجودی حساب های چک برگشتی، هرگونه واریز به این حساب ها تا سقف مبلغ کسری، به نفع دارنده چک مسدود خواهد شد و تا زمان رفع سوء اثر، برداشت از آن امکان پذیر نخواهد بود.

نتیجه گیری

دیدید که ماجرای رفع سوء اثر چک برگشتی، با همه پیچیدگی های ظاهریش، آنقدرها هم ترسناک نیست! اگه چکتون برگشت خورده و تو لیست سیاه بانک مرکزی هستید، نگران نباشید. راه های مختلفی برای پاک کردن این سابقه وجود داره که با شناخت درست هر کدوم، می تونید دوباره به دنیای خدمات بانکی برگردید.

یادتون باشه که اقدام به موقع و صحیح، نقش خیلی مهمی تو این فرآیند داره. هرچه زودتر برای رفع سوء اثر اقدام کنید، هم عواقب کمتری رو متحمل میشید و هم زودتر می تونید به فعالیت های مالی و اقتصادی خودتون ادامه بدید. پس، اگه با چنین مشکلی روبرو هستید، اطلاعات این مقاله رو جدی بگیرید و قدم به قدم پیش برید. اگه هم حس کردید موضوع خیلی پیچیده شده و نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، حتماً با یک مشاور حقوقی یا مالی خبره مشورت کنید تا بهترین راه حل رو براتون پیدا کنه.