مواد قانونی مطالبه وجه

مطالبه وجه یعنی درخواست پول از کسی که به شما بدهکار است، و این کار نیاز به شناخت قوانینش دارد. از قانون مدنی تا قوانین چک و سفته، مواد قانونی مختلفی مسیر شما را روشن می کنند تا حق تان را بگیرید. هرچند شاید پیچیده به نظر برسد، اما با دونستن این نکات، می تونید قضیه رو بهتر پیش ببرید.

تا حالا شده یکی به شما بدهکار باشه و هرچی منتظر موندید خبری از پرداختش نشه؟ یا شاید خودتون در موقعیتی قرار گرفتید که باید پولی رو به کسی پرداخت می کردید ولی شرایطش پیش نیومده. خب، اینجاست که پای مطالبه وجه به میان میاد. مطالبه وجه در دنیای حقوقی ما، یعنی اقدام قانونی برای پس گرفتن پولی که حقتونه یا بهتون بدهکارن. این موضوع فقط مخصوص معاملات بزرگ یا شرکت ها نیست؛ ممکنه برای یه قرض دوستانه، یه فاکتور پرداخت نشده، یا حتی یه چکی که برگشت خورده هم پیش بیاد. ولی برای اینکه بتونید حقتون رو بگیرید، باید با مواد قانونی مطالبه وجه آشنا باشید. در این مقاله می خواهیم با هم قدم به قدم این مسیر رو طی کنیم و ببینیم چطور می تونیم با استفاده از قوانین، پولمون رو پس بگیریم یا از خودمون در برابر یه ادعای ناروا دفاع کنیم.

اصلا مطالبه وجه یعنی چی و چرا باید قوانینش رو بدونیم؟

بیایید خودمانی تر حرف بزنیم. فرض کنید شما یه کالا فروختید یا یه خدمتی ارائه دادید، ولی طرف مقابل پولش رو نداده. یا یه زمانی به یکی از دوستانتون قرض دادید و حالا هرچی می گید، می گه ندارم یا امروز و فردا می کنه. اینجاست که شما به عنوان طلبکار یا داین می خواید پولتون رو از بدهکار یا مدیون پس بگیرید. این فرایند قانونی برای پس گرفتن پول، همون مطالبه وجه هست. شاید با خودتون بگید خب چه کاریه، میریم دادگاه شکایت می کنیم. ولی واقعیت اینه که دادگاه هم الکی به حرف کسی گوش نمی ده و هرچیزی قانون و مدرک خودشو می خواد.

دونستن قوانین مربوط به مطالبه وجه، مثل یه نقشه ی راه می مونه که به شما نشون می ده چطور باید حرکت کنید. اگه ندونید چه مدارکی لازمه، به کدوم دادگاه باید برید، یا اصلا چه حقوقی دارید، ممکنه هم وقتتون تلف شه و هم به نتیجه دلخواه نرسید. پس این آگاهی، فقط برای وکلا و حقوقدان ها نیست؛ برای هر کدوم از ما که در زندگی روزمره با مسائل مالی سروکار داریم، حیاتیه.

چه کسانی بیشتر با «مطالبه وجه» سر و کار دارند؟

مطالبه وجه فقط برای عده خاصی نیست. هر کسی ممکنه توی این موقعیت قرار بگیره، ولی بعضی گروه ها بیشتر از بقیه باهاش سروکار دارن:

• اونایی که پول قرض دادن یا طلبکارن و طرف مقابل به قولش عمل نکرده.
• صاحبان کسب وکار و بازاری ها که تو معاملاتشون با بدهی سروکار دارن و می خوان مطمئن بشن حقشون پایمال نمیشه.
• وکلا و کارآموزا که می خوان عمیق تر یاد بگیرن و توی پرونده هاشون ازش استفاده کنن.
• دانشجوهای حقوق که دنبال اطلاعات جامع و دسته بندی شده از مواد قانونی هستن.

ریشه های قانونی مطالبه وجه: کجا دنبال حقتون بگردید؟

وقتی صحبت از مطالبه وجه میشه، پای سه تا قانون اصلی به میون میاد که هر کدوم گوشه ای از کار رو گرفتن. اینا همون ستون های اصلی هستن که شما باید باهاشون آشنا باشید تا بتونید دعواتون رو جلو ببرید.

قانون مدنی: سنگ بنای هر طلب و بدهی

قانون مدنی، مادر قوانین ماست و کلیات و قواعد عمومی مربوط به قراردادها، تعهدات، قرض و بدهی رو توش پیدا می کنیم. اگه یه نفر به شما بدهکار شده، ریشه این بدهی رو معمولا میشه تو یکی از مواد این قانون پیدا کرد.

• مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۲۰ قانون مدنی: این مواد درباره قراردادها و اینکه وقتی یه قراردادی می بندیم، باید بهش پایبند باشیم صحبت می کنن. اصل آزادی قراردادها و اینکه توافقاتمون الزام آورن، اینجا مطرح میشه.
• مواد ۶۴۸ تا ۶۵۲ قانون مدنی (فصل قرض): اگه قرضی به کسی دادید یا از کسی گرفتید، این مواد دقیقا همون چیزهایی هستن که باید بدونید. مثلاً می گه اگه چیزی رو قرض دادید، بدهکار باید مثل همون رو پس بده، حتی اگه قیمتش کم و زیاد شده باشه. یا اگه برای پس دادن قرض، تاریخ مشخصی تعیین شده باشه، نمی تونید قبل از اون تاریخ، پولتون رو پس بگیرید.

ماده 265 قانون مدنی: پول دادید، یعنی بدهکار بودید؟ یه چالش همیشگی!

این ماده یکی از اون موادیه که همیشه بین حقوقدان ها سرش بحث و اختلاف نظر هست. بذارید اول خود ماده رو ببینیم:

«هر کس مالی به دیگری بدهد ظاهر در عدم تبرع است؛ بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد بدون اینکه مقروض آن چیز باشد، می تواند استرداد کند.»

حالا این یعنی چی؟ داستان اینه که وقتی شما پولی به حساب کسی واریز می کنید یا بهش می دید (مثلاً با یه فیش بانکی)، این ماده می خواد بگه که اصل بر اینه که این پول رو مجانی و به عنوان هدیه ندادید (عدم تبرع). پس اگه گیرنده پول، دلیل موجهی برای دریافتش نداشته باشه، باید پول رو پس بده.

اما اختلاف نظر اینجاست: آیا صرف دادن پول به کسی، نشونه اینه که شما بدهکار اون بودید و دارید بدهی تون رو پرداخت می کنید؟ یا اینکه نشونه اینه که اون آدم به شما بدهکاره و شما دارید طلب تون رو بهش می دید؟

• نظر اول (اماره مدیونیت): بعضی ها می گن وقتی کسی به دیگری پولی میده، یعنی احتمالاً داشته بدهیش رو پرداخت می کرده. پس اگه اون آدم بخواد پولشو پس بگیره، باید ثابت کنه که بدهکار نبوده. (مثلاً وقتی فیش واریزی دست شماست و می خواید پول رو پس بگیرید، باید ثابت کنید که این پول رو قرض داده بودید و بدهکار طرف مقابل نبودید.)
• نظر دوم (اصل عدم مدیونیت): گروهی دیگه معتقدن که هیچ کس به صورت پیش فرض بدهکار کس دیگه نیست (اصل برائت). پس اگه شما پولی رو به کسی دادید و می خواید پس بگیرید، کافیه که پرداخت رو ثابت کنید (مثلاً با فیش بانکی). حالا این طرف مقابله که باید ثابت کنه چرا اون پول رو گرفته و مستحق دریافتش بوده. (مثلاً باید ثابت کنه که شما بهش بدهکار بودید و این پول بابت اون بدهی بوده.)
• نظر سوم (اماره عدم تبرع): این نظر میگه که اصل بر اینه که شما پول رو مجانی ندادید، ولی اینکه بابت قرض بوده یا امانت یا هر چیز دیگه، باید با دلایل دیگه ثابت بشه. این ماده فقط می خواد بگه اگه پولی دادید، گیرنده نمی تونه بگه این هدیه بوده!

نتیجه عملی برای شما: از نظر عملی و با توجه به رویه اداره حقوقی قوه قضائیه، نمی تونیم یه قاعده کلی از ماده ۲۶۵ دربیاریم که تو همه پرونده ها جواب بده. هر پرونده ای شرایط خودش رو داره و باید بر اساس مدارک و دفاعیات طرفین بررسی بشه. اما اگه یه فیش واریزی دستتونه، اصل بر اینه که پول رو مجانی ندادید. حالا باید با دلایل دیگه (مثل شهادت شهود، پیامک ها یا هر مدرک دیگه) ثابت کنید که این پول بابت چی بوده (مثلاً قرض). اینجاست که نقش وکیل و مشاوره حقوقی پررنگ میشه تا بهترین راه رو بهتون نشون بده.

ماده 267 قانون مدنی: وقتی یکی دیگه بدهی شما رو پرداخت می کنه

فرض کنید یه دوستتون به شما بدهکاره، ولی یکی دیگه میاد بدهیشو پرداخت می کنه. طبق این ماده، اگه این کار با اجازه دوستتون بوده، اون کسی که پول رو داده، می تونه بعداً از دوستتون پولشو پس بگیره. ولی اگه بدون اجازه بوده، دیگه نمی تونه مطالبه کنه. این رو هم بدونید که این ماده شامل کسایی مثل ضامن یا وثیقه گذار نمیشه که مجبور میشن بدهی رو پرداخت کنن.

ماده 271 قانون مدنی: پولتون رو باید به کی بدید؟

این ماده خیلی ساده می گه که پولتون رو باید به خود طلبکار یا نماینده قانونی اش (مثل وکیلش) یا کسی که قانوناً حق گرفتن پول رو داره، بدید. اگه به کس دیگه ای پرداخت کنید، فقط زمانی صحیحه که خود طلبکار راضی باشه.

ماده 273 قانون مدنی: اگه طلبکار پول رو قبول نکنه، چی میشه؟

گاهی وقت ها طلبکار به هر دلیلی (مثلاً می خواد دعوا کنه یا ادعای انحلال معامله داره) از گرفتن پولش خودداری می کنه. در این صورت، مدیون بیچاره چه کار کنه؟ ماده ۲۷۳ یه راهکار داره: پول رو به حاکم یا نماینده اش بده. خب، این در عمل چطور اتفاق میفته؟

1. اول یه اظهارنامه برای طلبکار می فرستید و بهش اعلام می کنید که می خواید بدهی رو پرداخت کنید و ازش شماره حساب می خواید.
2. اگه جواب نداد یا شماره حساب نداد، با همون اظهارنامه و یه درخواست کتبی، می رید پیش رئیس دادگستری و می گید می خواید پول رو تو صندوق دادگستری واریز کنید.
3. رئیس دادگستری شماره حساب صندوق رو بهتون می ده و شما هم پول رو واریز می کنید.
4. فیش واریزی رو تحویل رئیس دادگستری می دید و بعدش با یه اظهارنامه دیگه، به طلبکار اطلاع می دید که پولش رو تو صندوق دادگستری واریز کردید و می تونه بره بگیره.

با این کار، شما بری الذمه میشید و دیگه خسارت تأخیر تأدیه هم بهتون تعلق نمی گیره. یه جورایی خیال خودتون رو راحت می کنید.

قانون آیین دادرسی مدنی: راه و رسم رسیدن به حقتون در دادگاه

این قانون به شما می گه که چطور باید برید دادگاه، دادخواست بدید، مدارکتون رو ارائه کنید و مراحل دادرسی رو طی کنید. بدون این قانون، حتی اگه حق هم با شما باشه، نمی تونید تو دادگاه ثابتش کنید.

• صلاحیت دادگاه ها (مواد ۱۱، ۱۳، و ۱۲ قانون شورای حل اختلاف): این مواد به شما نشون میدن که باید به کدوم دادگاه مراجعه کنید. مثلاً ماده ۱۱ می گه معمولاً باید به دادگاه محل اقامت بدهکار برید. ولی ماده ۱۳ یه استثنا داره و می گه اگه بدهی از یه قرارداد اومده باشه، می تونید به دادگاه محل بستن قرارداد یا محل اجرای اون هم مراجعه کنید. یادتون باشه اگه مبلغ طلب شما زیر ۲۰۰ میلیون تومنه (قبلاً یه میلیارد ریال بود ولی الان تغییر کرده)، باید برید شورای حل اختلاف.
• ادله اثبات دعوا (مواد ۱۹۴ تا ۲۰۰ قانون آیین دادرسی مدنی): این مواد به شما می گن که چی می تونه توی دادگاه به عنوان دلیل برای اثبات حقتون به درد بخوره. سند، اقرار، سوگند و شهادت، همشون اینجا مطرح میشن. اصل برائت (هیچ کس بدهکار نیست مگراینکه ثابت بشه) و اصل استصحاب (بدهی ای که ثابت شده، تا وقتی خلافش ثابت نشده، وجود داره) هم تو این بخش میان.
• خسارت تأخیر تأدیه (ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی): این ماده خیلی مهمه! اگه کسی به شما بدهکار باشه و دیر پولتون رو پس بده، شما می تونید علاوه بر اصل پول، خسارت دیرکردش رو هم بگیرید. این خسارت معمولاً بر اساس نرخ تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی محاسبه میشه و از تاریخی شروع میشه که شما پولتون رو رسماً مطالبه کردید (مثلاً با اظهارنامه یا از تاریخ دادخواست).

قانون تجارت: چک و سفته و دردسرهایشان

اگه بدهی شما از طریق اسناد تجاری مثل چک، سفته یا برات باشه، علاوه بر قانون مدنی و آیین دادرسی، باید به قانون تجارت هم نگاه کنید. این قانون یه سری قوانین خاص و ضمانت های اجرایی قوی تر برای این نوع اسناد داره.

• چک (مواد ۳۱۰ تا ۳۱۸): این مواد درباره شرایط صدور چک، مسئولیت صادرکننده، ظهرنویس و ضامن، و همچنین مهلت های قانونی برای برگشت زدن چک و مطالبه وجه اون صحبت می کنن.
• سفته و برات (مواد ۳۰۷ و ۳۰۸ برای سفته): سفته و برات هم ابزارهای مهمی تو معاملات تجاری هستن که قوانین خاص خودشون رو دارن.

بدونید که مطالبه وجه از طریق اسناد تجاری، ممکنه یه سری تفاوت ها با مطالبه وجه با سند عادی داشته باشه. مثلاً ممکنه مهلت های خاصی برای اقدام داشته باشید که اگه از دستشون بدید، بعضی از حقوق قوی تون رو از دست میدید.

انواع دعوای مطالبه وجه: بدهی شما از چه جنسی است؟

خب، تا اینجا فهمیدیم که مواد قانونی مطالبه وجه رو کجاها میشه پیدا کرد. حالا بیایید ببینیم اصلا این بدهی ها از کجا میان و هر کدوم چطور باید پیگیری بشن.

طلب هایی که از قراردادهای کتبی میان

یکی از رایج ترین انواع مطالبه وجه، وقتیه که شما یه قرارداد کتبی دارید. این قرارداد می تونه هر چیزی باشه: قرارداد فروش کالا، قرارداد اجاره، قرارداد خدمات، یا هر توافق مالی دیگه. اینجا، خود قرارداد میشه اصلی ترین سند شما. شما نشون میدید که طرف مقابل طبق قرارداد متعهد بوده پولی رو بده ولی نداده. مثلاً یه قرارداد خرید و فروش خونه بستید و خریدار قسط آخر رو نداده، اینجا می تونید با استناد به همون قرارداد، پولتون رو مطالبه کنید.

طلب هایی که از چک و سفته میان

چک و سفته توی معاملات ما خیلی مهمن. اگه یه نفر به شما چک یا سفته ای داده و موقع پرداختش، پول نداره یا به هر دلیلی پرداخت نمیشه:

• چک برگشتی: وقتی یه چک رو به بانک می برید و موجودی نداره یا به هر دلیل دیگه برگشت می خوره، میشه یه «چک برگشتی». شما می تونید هم از طریق حقوقی و هم حتی کیفری (اگه شرایطش رو داشته باشه) پولتون رو از طریق چک مطالبه کنید.
• سفته و برات: اینا هم مثل چک، اسناد تجاری هستن و اگه پرداخت نشن، می تونید با استفاده از قانون تجارت، دنبال طلب تون برید.

فیش بانکی، رسید و فاکتور: سندهایی که حرف می زنن؟

بعضی وقت ها نه قراردادی داریم نه چک و سفته، فقط یه فیش بانکی یا یه فاکتور یا یه رسید دستی داریم. اینا هم می تونن سند باشن، ولی باید حواس مون به نکاتشون باشه:

فرض کنید یه فیش واریز به حساب یه نفر دارید. این فیش نشون میده که شما یه پولی به حساب اون فرد واریز کردید، ولی به تنهایی ممکنه ثابت نکنه که اون فرد به شما بدهکاره یا اینکه این پول بابت قرض بوده. اینجا باید با دلایل دیگه مثل شهادت شهود یا پیامک ها یا هر مدرک دیگه ای که دارید، ثابت کنید که چرا این پول رو به حسابش ریختید و اون به شما بدهکاره.

نوع سند	اعتبار حقوقی	نکات مهم
فاکتور با امضای خریدار	کاملاً معتبر	اثبات خرید و تعهد پرداخت رو قوی می کنه.
فاکتور بدون امضای خریدار	اعتبار کم، نیاز به ادله دیگر	اگه خریدار قبول نکنه، به تنهایی برای اثبات بدهی کافی نیست و باید با شاهد یا مدارک دیگه تقویت بشه.
پیش فاکتور (Proforma-Invoice)	صرفاً توافق اولیه، غیرالزام آور	فقط یه پیشنهاد اولیه است و تا وقتی به قرارداد اصلی تبدیل نشه، تعهدی ایجاد نمی کنه. مثل یه لیست قیمت موقت میمونه.

قرض های دوستانه یا قراردادهای شفاهی: چطور ثابتشون کنیم؟

خیلی وقت ها به دوستان و آشنایان قرض میدیم یا معامله ای به صورت شفاهی انجام میدیم. اینجا مشکل اثبات پیش میاد. چون سندی وجود نداره، باید با شهادت شهود، اقرار طرف مقابل (مثلاً تو پیامک یا چت) یا اماره و قرائن (مثلاً پرینت بانکی و توضیح اون) ثابت کنیم که بدهی وجود داره. این جور پرونده ها کمی پیچیده ترن و نیاز به دقت بیشتری دارن.

شرایط مهمی که باید برای مطالبه وجه رعایت کنید

صرف اینکه یکی به شما بدهکار باشه، کافی نیست تا بتونید برید دادگاه و پولتون رو بگیرید. باید یه سری شرایط دیگه هم فراهم باشه. اینا همون «ملزومات» دعوای مطالبه وجه هستن که اگه نباشن، ممکنه پرونده تون به نتیجه نرسه.

بدهی باید مشخص و قطعی باشه

اولین و مهم ترین شرط اینه که بدهی باید واضح و روشن باشه. یعنی:

• مبلغ بدهی باید معلوم باشه: نمی تونید بگید یه پولی بهم بدهکاره. باید دقیقاً بگید چقدر بدهکاره، مثلاً ۱۰۰ میلیون تومان.
• بدهی باید حال یا سررسیدش گذشته باشه: اگه قرار بوده پول رو شش ماه دیگه بهتون بده، نمی تونید همین الان برید دادگاه. باید صبر کنید تا اون شش ماه تموم بشه. مگر اینکه طرف مقابل به صورت واضح و کتبی اعلام کنه که قصد پرداخت نداره.
• تعهد مالی باید روشن باشه: یعنی طرف مقابل دقیقاً می دونسته که چه تعهدی داره و چقدر باید پرداخت کنه.

مستندات معتبر دم دستتون باشه

دادگاه بر اساس حرف شما حکم نمیده، بلکه بر اساس مدرک حکم میده. پس باید یه سری مدارک معتبر برای اثبات بدهی داشته باشید. این مدارک می تونه شامل موارد زیر باشه:

• قراردادهای کتبی: اگه قراردادی دارید، حتماً اونو ارائه بدید.
• چک و سفته: اینا سندهای قوی ای هستن.
• رسیدهای پرداخت یا فیش های بانکی: همونطور که گفتیم، اینا به تنهایی ممکنه کافی نباشن، ولی به عنوان قرینه و بخشی از مدارک شما خیلی مهمن.
• اسناد رسمی: بر طبق ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی، اسنادی که توی اداره ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی یا توسط مأمورین رسمی (مثل کارمندان شهرداری، بانک ها یا راهنمایی و رانندگی) در حدود صلاحیتشون تنظیم میشن، سند رسمی محسوب میشن. این اسناد اعتبار خیلی بالایی دارن و دیگه نمیشه به راحتی اون ها رو انکار کرد.

یه نکته مهم دیگه اینکه طبق ماده ۱۳۰۱ قانون مدنی، امضای هر سندی، نشونه تأیید مطالب اون سنده و به ضرر امضاکننده، دلیل محسوب میشه. پس اگه سندی رو امضا کردید، دیگه نمی تونید بگید نمی دونستم چی بود! مگر اینکه ادعای جعل کنید یا ثابت کنید تعهداتتون ساقط شده.

اظهارنامه، قدم اول برای هشدار

شاید بپرسید قبل از دادگاه رفتن چه کاری میشه کرد؟ ارسال اظهارنامه یه حرکت هوشمندانه است. اظهارنامه یه نامه رسمی و قانونیه که شما از طریق دفاتر خدمات قضایی برای طرف مقابلتون می فرستید. تو این نامه رسماً مطالبه وجه می کنید و بهش فرصت میدید بدهیش رو پرداخت کنه. اگه پرداخت نکرد، حداقل یه مدرک رسمی دارید که نشون میده شما قبل از دادگاه هم تلاش کردید مشکل رو دوستانه حل کنید و اون از پرداخت بدهیش مطلع بوده و خودداری کرده. این مدرک می تونه توی دادگاه به نفعتون باشه.

دادگاه صالح: کجا باید شکایت کنید؟

اینکه دعواتون رو تو کدوم دادگاه مطرح کنید خیلی مهمه. اگه اشتباهی اینجا کنید، ممکنه پرونده تون رو رد کنن و مجبور شید از اول شروع کنید. همونطور که قبل تر گفتیم:

• معمولاً محل اقامت خوانده: یعنی باید به دادگاهی برید که بدهکار تو اون شهر زندگی می کنه.
• گاهی محل وقوع عقد یا اجرای قرارداد: اگه بدهی از یه قرارداد خاص میاد، می تونید به دادگاهی برید که قرارداد توش بسته شده یا قرار بوده اونجا اجرا بشه.
• مبلغ بدهی: اگه مبلغ طلب کمتر از ۲۰۰ میلیون تومانه (یا به قول قدیمی ها یک میلیارد ریال)، باید برید شورای حل اختلاف. اگه بیشتره، باید به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کنید.

وقتی پرونده میره دادگاه: مسیر گام به گام

اگه با اظهارنامه و صحبت کردن به نتیجه نرسیدید، دیگه چاره ای نیست جز اینکه برید سراغ دادگاه. این مسیر ممکنه کمی پیچیده و طولانی باشه، ولی با دونستن مراحلش، راحت تر می تونید از پسش بربیاید.

ثبت نام در سامانه ثنا: اولین قدم الکترونیکی

اولین کاری که باید بکنید، ثبت نام در سامانه ثناست. دیگه مثل قدیم نیست که همه چیز کاغذی باشه؛ الان همه ابلاغیه ها و مراحل قضایی از طریق این سامانه انجام میشه. می تونید به صورت آنلاین تو سایت ثنا ثبت نام کنید یا برید دفاتر خدمات قضایی و اونجا مراحل رو طی کنید. بدون ثنا، نمی تونید دادخواست بدید.

تنظیم دادخواست: هنر نوشتن حق خواهی

دادخواست، همون برگه ایه که شما ادعاهاتون رو توش می نویسید و به دادگاه میدید. نوشتن یه دادخواست خوب و کامل خیلی مهمه، چون قاضی بر اساس همین دادخواست شروع به بررسی پرونده می کنه. بهتره برای تنظیمش از یه وکیل یا مشاور حقوقی کمک بگیرید تا همه چیز درست و دقیق نوشته بشه.

توی دادخواست باید این اطلاعات رو بنویسید:

• مشخصات کامل خودتون و بدهکار: اسم، فامیل، کد ملی، آدرس دقیق، و شماره تماس.
• موضوع و خواسته دعوا: اینجا دقیقاً می نویسید که از دادگاه چی می خواید. مثلاً مطالبه مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان بابت قرض.
• شرح مختصر موضوع: توضیح میدید که چطور این بدهی ایجاد شده. مثلاً بر اساس قرارداد فروش مورخ فلان، خوانده متعهد به پرداخت مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان بوده که تاکنون از پرداخت آن خودداری کرده است.
• ارائه اسناد و مدارک مرتبط: هر مدرکی که دارید (قرارداد، چک، سفته، فیش بانکی، اظهارنامه) رو ضمیمه دادخواست می کنید.
• دلیل قانونی: به مواد قانونی ای که از حقتون حمایت می کنن، اشاره می کنید (مثلاً مواد قانون مدنی یا قانون تجارت).

بعد از اینکه دادخواست رو تنظیم کردید، باید برید دفاتر خدمات قضایی و اون رو به صورت الکترونیکی ثبت کنید. یه شماره پیگیری بهتون میدن که می تونید باهاش پرونده تون رو دنبال کنید.

هزینه های دادرسی: برای هر دعوا باید پول داد

دادگاه رفتن خرج داره. یکی از این هزینه ها، هزینه دادرسیه که بر اساس مبلغی که مطالبه می کنید محاسبه میشه و باید موقع ثبت دادخواست پرداختش کنید. اگه خدای نکرده مجبور به کارشناسی بشید یا وکیل بگیرید، اونا هم هزینه های خودشون رو دارن. اما اگه توی دعوا پیروز بشید، می تونید از دادگاه بخواید که این هزینه ها رو هم از بدهکار بگیره.

دفاعیات خوانده: طرف مقابل چطور از خودش دفاع می کنه؟

بدهکار هم حق داره از خودش دفاع کنه. دفاعیاتش می تونه شامل موارد زیر باشه:

• انکار وجود دین: بگه من اصلاً بدهکار نیستم.
• پرداخت بدهی: بگه من قبلاً پول رو دادم و مدارکی مثل رسید یا فیش بانکی ارائه بده.
• تهاتر: بگه من هم از طلبکار طلب دارم و این دو طلب رو با هم تهاتر کنه.
• مدارک جعلی یا ناقص: ادعا کنه مدارکی که شما ارائه دادید، جعلی هستن یا ناقصن.
• موافقت نامه های خاص یا مصالحه: بگه ما قبلاً با هم توافق کردیم که این بدهی رو تسویه کنیم یا مهلت بیشتری به من بدید.
• سوءاستفاده از حقوق قانونی: بگه طرف مقابل داره از این چک یا سفته سوءاستفاده می کنه.
• اعسار و درخواست تقسیط بدهی: اگه بدهکار واقعاً توان پرداخت یکجای بدهی رو نداشته باشه، می تونه درخواست اعسار (ناتوانی مالی) بده و از دادگاه بخواد بدهی رو قسط بندی کنه.

حکم دادگاه و اجرای اون

بعد از کلی رفت و آمد و بررسی مدارک و شنیدن حرف های هر دو طرف، قاضی حکم رو صادر می کنه. این حکم می تونه به نفع شما باشه یا به ضررتون. اگه حکم به نفع شما باشه، بدهکار محکوم میشه که پول رو پرداخت کنه.

آثار حکم قطعی مطالبه وجه: اگه حکم قطعی شد، دیگه کار تمومه. طلبکار می تونه بره سراغ واحد اجرای احکام دادگستری و درخواست اجرای حکم رو بده. این یعنی می تونن اموال بدهکار رو توقیف کنن، حساب های بانکیش رو ببندن یا حتی ممنوع الخروجش کنن تا پولتون رو بگیرید.

امکان تجدیدنظر: اگه از حکم دادگاه راضی نبودید، یه فرصت دارید که اعتراض کنید و درخواست تجدیدنظر بدید. این درخواست باید توی یه مهلت قانونی (معمولاً ۲۰ روز) ارائه بشه و باید دلایل محکمی برای تجدیدنظر داشته باشید.

بررسی اعسار و تقسیط بدهی: اگه بدهکار بعد از صدور حکم بگه که توانایی پرداخت یکجا رو نداره و درخواست اعسار بده، دادگاه وضعیت مالیش رو بررسی می کنه. اگه واقعاً معسر باشه، دادگاه ممکنه بدهی رو قسط بندی کنه تا بتونه آروم آروم پول رو پس بده.

طبق نظر اداره حقوقی قوه قضائیه، اگه بعد از قطعی شدن حکم، بدهکار ادعا کنه که بدهیش رو قبلاً پرداخت کرده، دیگه دادگاه این ادعا رو قبول نمی کنه. چون حکم قطعی شده و دادگاه قبلاً همه این موارد رو بررسی کرده. مگر اینکه بعد از صدور حکم قطعی، بدهی رو پرداخت کرده باشه که در این صورت باید ثابت کنه.

روش های مسالمت آمیز برای حل و فصل اختلافات مالی

همیشه لازم نیست که پرونده بره دادگاه و وارد مراحل پیچیده بشه. گاهی میشه با روش های دیگه ای که کمتر دردسر دارن و هزینه کمتری هم دارن، مشکل رو حل کرد. این روش ها به طرفین کمک می کنن تا بدون تنش، به یه توافق برسن.

مذاکره و مصالحه: اول از همه، حرف بزنیم!

ساده ترین و شاید بهترین راه، صحبت کردن با طرف مقابله. می تونید با هم بشینید، حرف بزنید، و سعی کنید به یه توافق برسید. این روش مزایای زیادی داره:

• کاهش هزینه ها و زمان: خیلی سریع تر و ارزون تر از دادگاه رفتنه.
• حفظ روابط: اگه با هم دوستید یا شریک کاری هستید، مذاکره می تونه روابطتون رو حفظ کنه.
• انعطاف پذیری: می تونید هر توافقی که دلتون می خواد (البته در چارچوب قانون) با هم بکنید.

داوری و میانجی گری: کمک گرفتن از یک نفر سوم

اگه خودتون نمی تونید به توافق برسید، میشه از یه نفر سوم بی طرف کمک گرفت:

• داوری: در داوری، شما و طرف مقابلتون توافق می کنید که یه نفر (داور) یا چند نفر (هیئت داوری) رو انتخاب کنید تا به اختلاف شما رسیدگی کنن. داور مثل قاضی، بعد از بررسی مدارک و شنیدن حرف های هر دو طرف، یه رأی صادر می کنه که این رأی برای شما الزام آوره و باید بهش عمل کنید. خوبی داوری اینه که معمولاً سریع تر از دادگاه پیش میره و داور هم ممکنه تو زمینه کاری شما تخصص بیشتری داشته باشه.
• میانجی گری: تو میانجی گری، یه میانجی بی طرف به شما کمک می کنه که با هم حرف بزنید و به یه توافق برسید. ولی میانجی خودش هیچ رایی صادر نمی کنه و فقط نقش تسهیل کننده رو داره. تصمیم نهایی با خود شماست.

سازش در دادگاه: توافق زیر نظر قاضی

حتی اگه پرونده تون رفت دادگاه، هنوز هم دیر نیست. می تونید توی دادگاه و زیر نظر قاضی با هم سازش کنید. قاضی به شما کمک می کنه تا به یه توافق عادلانه برسید. اگه به توافق رسیدید، قاضی یه «حکم سازشی» صادر می کنه که مثل یه حکم قطعی دادگاه، قابل اجراست. این هم راه خوبیه چون:

• اطمینان از قانونی بودن: چون قاضی ناظر بر توافق شماست، مطمئن میشید که همه چیز قانونیه.
• سرعت در حل اختلاف: جلوی دادرسی طولانی رو می گیره.
• قابلیت اجرا: اگه یکی از طرفین به توافق عمل نکرد، می تونید از طریق اجرای احکام، اون رو اجرا کنید.

چند نکته حقوقی کاربردی که کمتر شنیدید

حالا که با کلیات و مراحل مطالبه وجه آشنا شدید، بد نیست چند تا نکته خاص و گاهی پیچیده رو هم بدونید که ممکنه تو پرونده های خاص به دردتون بخوره.

خرید و فروش با ارز خارجی (دلار و یورو): داستان چیست؟

خیلی وقت ها معاملات با پول خارجی (دلار، یورو و…) انجام میشه. اما قانون ما چی می گه؟

بر اساس بند «ج» ماده ۲ قانون پولی و بانکی کشور و همچنین رویکرد جدید قانون بانک مرکزی، تعهد پرداخت هرگونه دین یا بدهی باید با پول رایج کشور (ریال) انجام بشه. مگر اینکه با رعایت مقررات ارزی کشور، توافق دیگه ای شده باشه. این یعنی چی؟ یعنی اگه شما با دلار معامله کردید، اگه موقع پرداختش مشکلی پیش بیاد، دادگاه معادل ریالی اون ارز رو با نرخ روز محاسبه می کنه و حکم میده، نه خود ارز رو. البته اگه معامله کاملاً قانونی و طبق ضوابط ارزی کشور باشه، ممکنه دادگاه به پرداخت خود ارز هم حکم بده.

یه نکته مهم دیگه اینکه طبق ماده ۷ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، نگهداری ارز (اسکناس) بیش از ۱۰ هزار یورو (یا معادلش به ارزهای دیگه) توسط اشخاص، بدون داشتن مدرک قانونی (مثل سند مؤسسه اعتباری یا اظهارنامه گمرکی)، ممنوعه و ممکنه وصف کیفری داشته باشه.

اگه حکم پول خارجی باشه و بخوایم تبدیل به ریال کنیم، با چه نرخی؟
اگه دادگاه به پرداخت پول خارجی حکم بده و اجرای احکام بخواد اون رو به ریال تبدیل کنه، طبق ماده ۴۶ قانون اجرای احکام مدنی و نظریه مشورتی قوه قضائیه، پول خارجی باید به نرخ روز بازار آزاد قیمت گذاری و محاسبه بشه، نه قیمت نیمایی یا دولتی.

حق حبس: وقتی شما هم حقی دارید

گاهی وقت ها تو یه قرارداد، هر دو طرف یه تعهدی در قبال هم دارن. مثلاً شما باید کالا رو تحویل بدید و اون طرف باید پولشو بده. اگه اون طرف پول رو نده، شما هم می تونید بگید تا پول رو ندی، منم کالا رو تحویل نمیدم. به این میگن حق حبس. ماده ۳۷۷ قانون مدنی به این حق اشاره می کنه. اگه شرایطش باشه و دادگاه هم حق حبس شما رو قبول کنه، ممکنه دعوای طرف مقابل رو رد کنه. این حق فقط تو قرارداد خرید و فروش نیست و توی همه قراردادهایی که هر دو طرف تعهدات همزمان دارن، میشه ازش استفاده کرد.

مستحق للغیر درآمدن مبیع: اگه چیزی که خریدیم مال یکی دیگه از آب دربیاد؟

فرض کنید یه چیزی رو خریدید، ولی بعداً معلوم میشه که فروشنده مالک اون نبوده و اون مال در واقع متعلق به شخص دیگری بوده (مستحق للغیر دراومده). در این صورت، طبق ماده ۳۹۱ قانون مدنی، شما به عنوان خریدار حق دارید هم پولی که بابت کالا دادید رو پس بگیرید و هم غرامات (خساراتی) که بهتون وارد شده رو مطالبه کنید. حتی ممکنه بتونید قیمت روز مال رو هم بگیرید. این قانون نشون میده که در چنین مواقعی، قانون از حقوق خریدار حمایت می کنه.

چرا باید از وکیل کمک بگیریم؟

همونطور که دیدید، پرونده های مطالبه وجه، از تعریف دین و سند گرفته تا مراحل دادگاه و دفاعیات، پر از پیچیدگی های حقوقیه. شاید فکر کنید خودتون هم می تونید از پسش بربیاید، ولی تجربه نشون داده که کمک گرفتن از یه وکیل متخصص، خیلی وقت ها نتیجه رو به نفع شما تغییر میده و از کلی دردسر و اتلاف وقت و پول جلوگیری می کنه.

یه وکیل خوب می تونه:

• اول پرونده تون رو دقیق ارزیابی کنه: ببینه اصلا شانس موفقیت دارید یا نه و چه راهکارهایی بهتره.
• دادخواست رو به بهترین شکل تنظیم کنه: تا هیچ نکته حقوقی ای از قلم نیفته و قاضی هم بهتر قانع بشه.
• مدارک لازم رو جمع آوری و به شیوه صحیح ارائه بده: و بدونه هر مدرکی رو چطور باید تو دادگاه نشون داد.
• تو جلسات دادگاه از حقتون دفاع کنه: و جواب دفاعیات طرف مقابل رو بده.
• اگه بشه، قبل از دادگاه، با طرف مقابل مذاکره کنه: تا مشکل رو دوستانه حل کنید.
• بعد از حکم دادگاه، مراحل اجرا رو پیگیری کنه: تا پولتون رو به سرعت به دست بیارید.
• اگه حکم به نفع شما نبود، در مورد تجدیدنظرخواهی بهتون مشاوره بده: و اگه لازم بود، درخواست تجدیدنظر رو تنظیم و پیگیری کنه.

خلاصه، وکیل مثل یه راهنماست که تو این مسیر پر پیچ و خم، دستتون رو می گیره و نمی ذاره گم بشید. با دانش و تجربه ای که داره، می تونه بهترین و کوتاه ترین راه رو برای رسیدن به حقتون پیدا کنه و نذاره فرصت ها و حقوق قانونی شما از دست بره.

نتیجه گیری:

مطالبه وجه، مثل هر دعوای حقوقی دیگه ای، دنیای پیچیده و پرجزئیاتی داره که شناختش برای هر کسی که تو این موقعیت قرار می گیره، حیاتیه. از مواد قانونی مطالبه وجه تو قانون مدنی گرفته تا نکات ریز آیین دادرسی و قانون تجارت، همه وهمه مثل قطعات یه پازل هستن که باید کنار هم قرار بگیرن تا تصویر واضحی از حقتون به دست بیاد. امیدواریم این مقاله تونسته باشه یه دید کلی و روشن به شما بده و مسیر مطالبه وجه رو براتون قابل فهم تر کرده باشه. یادتون نره که درگیر شدن تو این مسائل بدون آگاهی کافی، می تونه هزینه های زیادی (هم مالی و هم زمانی) براتون داشته باشه، پس همیشه توصیه میشه که قبل از هر اقدامی، از مشاوره یه متخصص حقوقی کمک بگیرید تا با خیال راحت تر و قدم های مطمئن تر، به حقتون برسید.