خلاصه کتاب دیوان اشعار ایرج میرزا ( نویسنده ایرج میرزا )

خلاصه کتاب دیوان اشعار ایرج میرزا، شما را با دنیای پرفراز و نشیب یکی از برجسته ترین شاعران دوران مشروطه آشنا می کند. این دیوان، آینه ای از دغدغه های زمانه و آمیزه ای از طنز، نقد اجتماعی، اشعار عاشقانه و تربیتی است که در قالب های متنوع شعری سروده شده.

وقتی اسم ایرج میرزا می آید، ناخودآگاه یاد شاعری می افتیم که هم اهل طنز و شوخی بود، هم حرف های جدی و انتقادی می زد و از آن دست شاعرانی بود که حسابی در ادبیات فارسی ما تأثیر گذاشت. دیوان اشعارش هم که گل سرسبد کارهای اوست و می شود گفت عین یک آینه، تمام فکر و ذکر و دغدغه های آن دوران مشروطه را به ما نشان می دهد. حالا فکر کنید قرار است توی این مقاله، یک جورایی تمام این دیوان را ورق بزنیم، نه اینکه کلمه به کلمه اش را بخوانیم، نه! می خواهیم از محتوای اصلیش سر در بیاوریم، ببینیم چه فرم هایی از شعر را ایرج آقا به کار برده، چه حرف های مهمی توی اشعارش زده و اصلاً چرا این دیوان انقدر مهم است. خلاصه که می خواهیم یک دید حسابی و عمیق از این گنجینه ادبی به دست بیاوریم، بدون اینکه مجبور باشیم کل کتاب را از سیر تا پیاز بخوانیم.

ایرج میرزا: نگاهی به زندگی و جایگاه ادبی اش توی دیوان

اگر بخواهیم ایرج میرزا را بشناسیم، باید اول یک سرکی به زندگی اش بکشیم، چون شعر گفتن او خیلی تحت تأثیر اتفاقات زندگی و دوره مشروطه بود. ایرج میرزا، با نام اصلی «جلال الممالک»، یکی از شاهزاده های قاجار بود که اتفاقاً در تبریز به دنیا آمد. تحصیلاتش را در دارالفنون تبریز گذراند و همانجا عربی و فرانسه یاد گرفت. خب، طبیعیه که وقتی آدم از یک خانواده سرشناس باشه، اولش شاید شعرهای مدح و ثنا برای بزرگان می گفته. اما ایرج میرزا، دلش با این کارها نبود و زود از این مسیر فاصله گرفت. او به جای اینکه فقط شاعری درباری باشه، رفت سراغ کارهای دولتی و تو اداره گمرک و وزارت کشور هم کار کرد.

دوره مشروطه که شد، خیلی چیزها عوض شد و این تغییرات حسابی روی فکر و ذهن ایرج میرزا هم تأثیر گذاشت. او که خودش درد مردم رو می دید و گاهی اوقات هم دچار مشکلات مالی می شد، کم کم شعرش از مدح و ستایش به سمت انتقاد از اوضاع جامعه و نابرابری ها چرخید. همین شد که ایرج میرزا به یکی از مهم ترین شاعران دوره مشروطه تبدیل شد و با زبانی ساده و بی پیرایه، حرف دل مردم و خودش رو زد. او توی ادبیات فارسی، راه جدیدی رو باز کرد و شد پیشرو شعر نوگرا. یعنی دیگه خبری از اون تکلف ها و پیچیدگی های شعر قدیمی نبود، حرف ها رک و راست و از دل برمی اومد. انگار داشت با مردم کوچه و بازار حرف می زد، نه با درباری ها.

ساختار و قالب های شعری دیوان اشعار ایرج میرزا: چی به چی بود؟

حالا که می خواهیم خلاصه کتاب دیوان اشعار ایرج میرزا را بخوانیم، بیایید برویم سراغ اینکه اصلاً دیوان اشعار ایرج میرزا از چه بخش هایی تشکیل شده و ایرج آقا چه مدل شعرهایی توش گفته. این دیوان، یک جورایی کلکسیونی از سبک ها و قالب های مختلف شعریه که نشون می ده ایرج میرزا چقدر توی شعر تنوع داشته و دستش باز بوده. البته که بیشتر ما او را با اشعار طنز و هزلش می شناسیم، اما واقعیت اینه که دیوانش خیلی فراتر از این حرفاست.

قصاید: از تعریف و تمجید تا نقد تند و تیز

اولش شاید ایرج میرزا قصیده هایی برای تعریف و تمجید از شاه و درباری ها می سرود، چون خب رسم زمانه این بود و او هم از خانواده ای اشرافی بود. اما بعد از انقلاب مشروطه و تغییرات سیاسی، لحن قصایدش هم عوض شد. دیگه کمتر به مدح می پرداخت و بیشتر سراغ انتقادهای تند و تیز از اوضاع اجتماعی و سیاسی می رفت. یعنی قصیده هاش هم رنگ وبوی اعتراض و روشنگری گرفت. مثلاً می شد از لابلای قصیده هاش، حرف های تند و تیزش درباره برخی سیاستمداران یا سنت های غلط رو پیدا کرد.

غزلیات: وقتی پای دل و احساس وسط می آید

توی دیوان ایرج میرزا، غزل های عاشقانه هم کم نیست. البته شاید کمتر از طنز و هزلش معروف باشند، ولی هستند و اتفاقاً با یک زبان ساده و دلنشین سروده شده اند. این غزل ها، حس وحال عاشقانه و گاهی اوقات هم دلتنگی های شاعر رو به تصویر می کشند. از اون دست اشعاری هستند که وقتی می خونیشون، قشنگ می فهمی شاعر چه احساسی داشته.

مثنوی ها: داستان ها و حرف های مهم توی شعر

مثنوی ها از اون قالب های مهم توی دیوان ایرج میرزا هستند، مخصوصاً «عارف نامه» و «زهره و منوچهر» که اصلاً گل سرسبد کارهاشن. مثنوی ها به شاعر این اجازه رو می دادند که داستان تعریف کنه یا حرف های بلند و طولانی رو توی قالب شعر بزنه. ایرج میرزا هم از این فرصت خوب استفاده کرده و مهم ترین حرف ها و انتقادهاش رو توی همین مثنوی ها گنجونده. این مثنوی ها فقط شعر نیستند، یک جورایی آینه ای از افکار و دغدغه های ایرج میرزا و جامعه زمانش هستند.

قطعات: شعرهای کوتاه با حرف های بزرگ

قطعات، شعرهای کوتاهی هستند که ایرج میرزا خیلی خوب ازشون برای بیان مضامین مختلف استفاده کرده. از طنز و هزل گرفته تا اشعار اجتماعی و تربیتی، همه جور حرفی رو می شه توی این قطعات پیدا کرد. مثلاً همین «مهر مادر» که خیلی معروفه، خودش یک قطعه است. این قطعات نشون می ده که ایرج میرزا چقدر توی بیان حرف های مهم و کوتاه تبحر داشته.

دیگر قالب ها: از رباعی تا نوآوری های زبانی

ایرج میرزا فقط به این قالب ها محدود نشد. او دستی هم توی سرودن رباعیات داشت که شعرهای چهاربیتی هستند و معمولاً یک نکته فلسفی یا طنزآمیز رو بیان می کنند. حتی سراغ قالب «مربع ترکیب» هم رفت و یک جورایی میشه گفت توی تجربه کردن قالب های مختلف، شجاع بود. بعضی از کارهای او هم به سمت «شعر نو» می روند که در زمان خودش یک جورایی نوآوری محسوب می شد. این ها نشون می ده که ایرج میرزا فقط مقلد نبود، بلکه خودش هم دنبال چیزهای جدید توی شعر بود.

ابیات پراکنده و اشعار ناتمام: پازل ناقص ذهن شاعر

توی دیوان ایرج میرزا یک بخش هایی هم هست که شامل ابیات پراکنده و اشعار ناتمامه. این بخش ها برای محقق ها و کسانی که می خواهند روی کار ایرج میرزا تحقیق کنند، خیلی مهم هستند. انگار یک جورایی می تونی بری توی ذهن شاعر و ببینی چه چیزهایی داشته می نوشته ولی ناتمام مونده یا فقط چند بیت ازش مونده. این ها هم جزئی از گنجینه دیوان هستند و ارزش خاص خودشون رو دارند.

گل سرسبد مثنوی های دیوان: عارف نامه و زهره و منوچهر

حالا که از قالب ها حرف زدیم و خلاصه کتاب دیوان اشعار ایرج میرزا را مرور می کنیم، بیایید برویم سراغ دو تا از مهم ترین و معروف ترین مثنوی های ایرج میرزا که هر کدومشون خودشون دنیایی از حرف و نکته ان: «عارف نامه» و «زهره و منوچهر». این دوتا مثنوی، واقعاً نشون دهنده قدرت قلم و جسارت ایرج میرزا هستند.

عارف نامه: تیغ تیز انتقاد در لفافه طنز

عارف نامه را می شود گفت یکی از مشهورترین منظومه های ادبیات فارسی است. این مثنوی ۵۱۵ بیتی، در اصل برای هجو «عارف قزوینی»، یکی از شاعران و آزادی خواهان معروف اون دوران سروده شده بود. اما ایرج میرزا فقط به هجو عارف قزوینی اکتفا نکرد، بلکه از این فرصت استفاده کرد و کلی مسائل سیاسی و اجتماعی زمان خودش رو با یک نگاه انتقادی و البته طنزآمیز و گزنده مطرح کرد.

تو عارف نامه، ایرج میرزا خیلی صریح و بی پرده به نقد حجاب و خانه نشینی زنان می پردازه. از سیاست مداران و فضای سیاسی آشفته کشور گله می کنه و حتی به رسم غلط و قبیح «بچه بازی» و رابطه با همجنس هم می تازه. نکته جالب اینه که همه این حرف ها رو با یک زبان هزلی و خیلی عامیانه بیان می کنه، طوری که وقتی می خونیش، حس می کنی یکی داره باهات کوچه بازاری حرف می زنه و از همین رو، این شعر برای خیلی ها حسابی جنجال برانگیز شد.

«عارف نامه ایرج میرزا، نه فقط یک هجونامه، که آینه ای تمام نما از تابوهای اجتماعی و سیاسی دوران مشروطه است که با زبانی جسورانه و کوبنده به تصویر کشیده شده.»

البته همین جسارت و صراحت، باعث شد که عارف نامه کلی بازتاب و انتقاد هم داشته باشه. هم تو زمان خودش و هم حتی امروز، خیلی ها ازش انتقاد کردند. بعضی ها به خاطر دفاع از عارف قزوینی، بعضی ها به خاطر نقد حجاب و بعضی ها هم به خاطر الفاظ رکیک و بی ادبانه که توی شعر به کار رفته بود، به ایرج میرزا تاختند. اما در هر حال، کسی نمی تونه تأثیرگذاری این اثر رو انکار کنه.

زهره و منوچهر: روایت عشق زمینی با چاشنی ایرانی

زهره و منوچهر یک مثنوی عاشقانه دیگه از ایرج میرزا است. شاید اسمش کمتر به گوشتون خورده باشه، اما یک اثر خیلی قشنگیه. این شعر از یک اسطوره یونانی به اسم «ونوس و آدونیس» الهام گرفته شده. ونوس همون الهه عشق رومی هاست و آدونیس هم یک جوون خوش تیپ شکارچی. ایرج میرزا این داستان رو برداشته و یک جورایی بومی سازی کرده، یعنی تغییرات زیادی توش داده و حس وحال ایرانی بهش بخشیده.

توی داستان ایرج، آدونیسِ شکارچی تبدیل به یک جوون نظامی ایرانی به اسم «منوچهر» شده و زهره، وقتی از دنیای خودش میاد زمین، لباس زنان ایرانی رو می پوشه و حتی مقنعه سر می کنه! جالب اینجاست که وقتی از شاهکارهای خودش حرف می زنه، از خلق هنرمندانی مثل «کمال الملک» یا پروردن «قمرالملوک وزیری» (خواننده معروف) اسم می بره و میگه به «دشتی» قلم و به «درویش خان» ساز داده. این ها همه نشون می ده که ایرج میرزا چقدر قشنگ داستان رو با فرهنگ و هنر ایرانی قاطی کرده.

متأسفانه مثنوی زهره و منوچهر ناتمام مونده، چون ایرج میرزا اواخر عمرش این رو سرود و فوت کرد. البته بعضی ها معتقدند که بعدها توسط «سید عبدالحسین حسابی» تکمیل شده. در هر صورت، این مثنوی هم یک نمونه عالی از توانایی ایرج میرزا در سرودن اشعار عاشقانه و تلفیق اون ها با فرهنگ ایرانه.

مضامین اصلی و حرف های کلیدی توی دیوان ایرج میرزا: چی تو دلش بود؟

وقتی دیوان ایرج میرزا رو ورق می زنی، می بینی که فقط یک مجموعه شعر نیست، بلکه یک گنجینه اس از افکار و دغدغه های یک آدم باهوش و منتقد که می خواست حرف هاش رو بزنه. مضامین اصلی شعر ایرج میرزا خیلی متنوع و عمیقه، از طنز گرفته تا انتقاد و حتی شعرهای تربیتی و عاشقانه.

طنز، هجو و زبان کوچه بازاری: وقتی خنده ابزار اعتراض می شود

بی شک، یکی از اصلی ترین ویژگی های شعر ایرج میرزا، طنز و هجوشه. ایرج آقا از طنز به عنوان یک ابزار قوی استفاده می کرد تا حقایق رو بگه و از چیزهایی که باهاشون مخالف بود، انتقاد کنه. هزل و هجو توی شعر ایرج، حسابی تند و تیزه و مستقیم به سراغ رسوم غلط یا حتی اشخاص می ره. او ابایی نداشت از اینکه واژه ها و گفتارهای عامیانه و حتی کوچه بازاری رو توی شعرش به کار ببره. همین جسارت توی استفاده از این کلمات، باعث شده که خیلی ها می گن «دیوان او را نمی توان در دسترس کودکان قرار داد». اما همین ویژگی باعث شد شعرش خیلی به دل مردم نزدیک باشه و حرفاش رو بی پرده و بدون تکلف بزنه.

انتقاد اجتماعی و سیاسی: صدای حق در دل مشروطه

ایرج میرزا، یک منتقد جدی بود. او نابرابری های اجتماعی، فساد، و ریاکاری های زمانه خودش رو با زبانی صریح نقد می کرد. از دوران قاجار تا مشروطه، همیشه یک موضع گیری سیاسی داشت و یک جورایی نقش روشنگر رو بازی می کرد. او حتی به سنت ها و رسم و رسومات غلط، مثل بلند شدن الکی جلوی پای بعضی آدم ها، هم ایراد می گرفت. یکی از جاهایی که حسابی بحث برانگیز بود، دیدگاهش نسبت به حجاب و جایگاه زن ها تو جامعه بود. توی اشعارش مثل «کاروانسرا»، میشه دید که چطور از حقوق زن ها دفاع می کرد و خواستار آزادی اون ها بود.

اشعار تربیتی و کودکانه: پدری که شاعر شد

شاید خیلی ها ندونن، اما ایرج میرزا از اولین شاعرانی بود که برای بچه ها شعر سرود. شعرهایی مثل «مهر مادر»، «کلاغ و روباه» و «نصیحت به فرزند»، نمونه های بارز این بخش از کارهای او هستند. این قسمت از دیوانش، واقعاً توی ادبیات تربیتی ما خیلی مهمه. او تونست با زبانی ساده و روان، مفاهیم اخلاقی و تربیتی رو به بچه ها یاد بده، کاری که تا اون موقع کمتر کسی به این شکل انجام داده بود.

مضامین عاشقانه و احساسی: دل شاعر هم گاهی می گیرد

در کنار همه طنز و انتقاد، شعر عاشقانه و احساسی هم تو دیوان ایرج میرزا پیدا میشه. این اشعار نشون میدن که شاعر، در کنار اون جنبه های منتقدانه، یک روح لطیف و عاشقانه هم داشته. البته چیزی که خیلی برجسته است و بیشتر معروف شده، اشعارش درباره «مهر مادر» و «قلب مادر» هست. این دوتا شعر انقدر تأثیرگذار و قشنگ هستند که تبدیل به نماد احترام به مادر تو ادبیات فارسی شدند و بارها و بارها خونده و شنیده شده اند.

دیدگاه های مذهبی و فلسفی: حرف های گاهی متناقض

توی شعر ایرج میرزا، میشه ردپای دیدگاه های مذهبی و فلسفی رو هم پیدا کرد، هرچند که گاهی اوقات این دیدگاه ها متناقض به نظر می رسند. بعضی ها معتقدند که ایرج میرزا یک جورایی «طبیعی مشرب» بوده و حتی به خدا هم اعتقاد نداشته. اشعاری هم داره که انگار بی خدایی رو نشون می ده. اما از طرفی، چند تا قطعه مذهبی هم توی دیوانش هست. برخی می گن این ها رو از ترس و اجبار سروده، چون مثلاً ابوالحسن خان صبا، از دوستای ایرج، یک داستانی تعریف می کنه که نشون میده ایرج مجبور شده برای اینکه جونش رو نجات بده، اشعار مذهبی بسازه.

با این حال، ایرج میرزا حسابی به روحانیون قشری و ریاکار می تاخت و اشعاری هم در هجو شیخ فضل الله نوری داره. اما این به معنی بی احترامی به همه علما نبود؛ او برای علمای واقعی احترام قائل بود. این تناقضات در دیدگاه های مذهبی ایرج میرزا، نشون دهنده پیچیدگی فکری او و شاید هم فشار اجتماعی زمانه بود.

سبک و ویژگی های ادبی دیوان ایرج میرزا: حرف نوی شاعر

چیزی که شعر ایرج میرزا رو حسابی از بقیه شاعران زمان خودش متمایز می کنه، سبک و ویژگی های ادبی خاصشه. ایرج آقا واقعاً یک جورایی هنجارشکنی کرد و راه جدیدی رو توی ادبیات باز کرد که بعد از اون، کلی شاعر دیگه هم ازش پیروی کردند.

زبان ساده و صریح: حرف حساب بی تکلف

اولین چیزی که توی شعر ایرج میرزا به چشمتون میاد، زبان ساده و بی تکلفشه. برخلاف خیلی از شاعران اون دوره که کلی از کلمات پیچیده و اصطلاحات سخت استفاده می کردند، ایرج میرزا حرفش رو راحت و صریح می زد. انگار داشت با یک دوست صمیمی حرف می زد، بدون اینکه بخواد خودش رو قاطی تشریفات کنه. همین باعث شد شعرش خیلی روون و قابل فهم باشه.

دوری از اغراق و نزدیکی به واقعیت: چیزی که بود، نه چیزی که باید باشد

توی شعر ایرج میرزا خبری از اغراق های بی خود و بی جهت نیست. او سعی می کرد تا جای ممکن به واقعیت های زندگی نزدیک بشه و از توصیف های الکی پرهیز می کرد. یعنی چیزی که توی جامعه می دید و حس می کرد رو به تصویر می کشید، نه چیزهایی که ایده آل و دور از دسترس بودند. این رویکردش، حسابی به شعرش تازگی و اعتبار می بخشید.

نوآوری در فن شعر و شکستن قواعد: راه و رسم تازه

ایرج میرزا فقط به زبان ساده اکتفا نکرد، بلکه توی فن شعر هم نوآوری هایی داشت و یک جورایی بعضی از هنجارهای رایج رو شکست. مثلاً استفاده از کلمات و عبارات عامیانه و گاهی رکیک، توی ادبیات اون زمان یک تابو محسوب می شد، اما ایرج میرزا جسورانه این کار رو کرد. این نوآوری ها باعث شد که شعرش یک فضای جدید و متفاوت رو تجربه کنه.

اهمیت زبان ایرج در ایجاد فضای جدید ادبی: پیشرویی برای آیندگان

با همه این تفاسیر، میشه گفت زبان ایرج میرزا و سبک خاصش، حسابی روی شاعران بعد از خودش تأثیر گذاشت. او یک راه جدید رو باز کرد که شعر بتونه از اون حالت کلاسیک و درباری خارج بشه و به مردم و واقعیت های زندگیشون نزدیک تر بشه. خیلی از شاعران بعد از ایرج میرزا، از این مسیر پیروی کردند و سعی کردند زبان شعر رو ساده تر و مردمی تر کنند.

نتیجه گیری: میراث ماندگار دیوان اشعار ایرج میرزا

خب، به آخر داستان «خلاصه کتاب دیوان اشعار ایرج میرزا» رسیدیم. وقتی به کل این دیوان نگاه می کنیم، می بینیم که فقط یک مجموعه شعر نیست، یک گنجینه واقعی از ادبیات معاصر فارسیه. ایرج میرزا، با همه اون ویژگی های منحصر به فردش، واقعاً یک شاعر پیشرو، جسور و منتقد بود. کسی که از بیان حرف های رک و راست و گاهی تلخ ابایی نداشت و تونست با زبانی ساده و مردمی، دغدغه های زمانه خودش رو به بهترین شکل بیان کنه.

دیوان اشعار ایرج میرزا، با اون همه تنوع در قالب ها، از قصاید تا مثنوی ها و قطعات، و با اون همه مضمون، از طنز و هزل گرفته تا اشعار تربیتی و عاشقانه، واقعاً یک تصویر کامل از تفکر و هنر این شاعر بزرگ رو به ما نشون می ده. این دیوان، فقط برای کسانی که ادبیات می خونن نیست، برای هر کسی که می خواد با تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران تو دوران مشروطه آشنا بشه و ببینه آدم ها اون موقع چطور فکر می کردند و چه حرف هایی تو دلشون بود، خوندنش حسابی می تونه کمک کننده باشه.

پس اگر دنبال یک تجربه ادبی متفاوت و عمیق هستید، و دلتون می خواد با یک شاهکار از دوره مشروطه آشنا بشید، حتماً یک سر به دیوان اشعار ایرج میرزا بزنید. قول می دهم پشیمون نمی شید و کلی چیز جدید یاد می گیرید و شاید حتی چند باری هم از ته دل بخندید!

سوالات متداول

خلاصه کتاب دیوان اشعار ایرج میرزا به چه مضامینی می پردازد؟

دیوان اشعار ایرج میرزا یک جورایی یک جعبه پر از مضامین مختلفه! از طنز و هزل های تند و تیز گرفته تا انتقادهای اجتماعی و سیاسی به اوضاع اون زمانه. البته اشعار عاشقانه و احساسی، به خصوص اون هایی که درباره مهر مادر هستند، هم توش پیدا میشه. حتی یک بخش مهمی هم داره که شامل اشعار تربیتی و کودکانه است. خلاصه که هرچی فکرش رو بکنی، توش هست.

مهم ترین تفاوت دیوان اشعار ایرج میرزا با دیوان های شعرای کلاسیک چیست؟

تفاوت اصلیش توی زبان و لحنشه. شعرای کلاسیک معمولاً زبانی پیچیده و پر از اصطلاحات ادبی و استعاره داشتند. اما ایرج میرزا، یک جورایی قواعد رو شکست و با زبانی خیلی ساده، صریح و حتی عامیانه شعر گفت. او از واژه های کوچه بازاری هم استفاده می کرد که توی شعر کلاسیک اصلاً مرسوم نبود. همین باعث شد شعرش به زندگی واقعی و حرف های روزمره مردم خیلی نزدیک بشه.

آیا شعر ایرج میرزا برای همه گروه های سنی مناسب است؟

راستش رو بخواهید، نه! به خاطر اینکه ایرج میرزا توی بعضی از اشعارش، مخصوصاً توی بخش های هزلی و انتقادیش، از الفاظ و عباراتی استفاده کرده که ممکنه برای کودکان و نوجوانان مناسب نباشه. برای همین، بهتره که مطالعه این دیوان برای بزرگسالان و کسانی که با سبک و لحن ایرج میرزا آشنایی دارند، باشه. البته بخشی از اشعارش مثل مهر مادر یا اشعار کودکانه، کاملاً مناسب همه سنین هستند.

چرا عارف نامه ایرج میرزا انقدر شهرت دارد؟

عارف نامه به چند دلیل معروف شد. اول اینکه به صورت یک هجونامه تند و تیز علیه عارف قزوینی بود که خودش یک شخصیت معروف بود. دوم، ایرج میرزا توی این مثنوی جسورانه و بی پرده به مسائل حساسی مثل حجاب، فساد سیاسی و اجتماعی، و رسوم غلط تاخته بود. زبان تند، طنزآمیز و عامیانه اش هم باعث شد خیلی به چشم بیاد و یک جورایی ساختارشکنی کنه. همین ترکیب جسارت در موضوع و لحن، اون رو خیلی مشهور کرد.

سبک ادبی ایرج میرزا چگونه است؟

سبک ایرج میرزا یک سبک نوگرا و واقع گرایانه است. او از تکلف و تصنع دوری می کرد و زبانی ساده، صریح و روان داشت. علاقه زیادی به استفاده از اصطلاحات و کلمات عامیانه و کوچه بازاری داشت. ایرج میرزا توی شعرش اهل اغراق های بی دلیل نبود و سعی می کرد به واقعیت های جامعه نزدیک باشه. او یک جورایی پیشگام آوردن حرف های روزمره و انتقادهای اجتماعی به دل شعر بود.