اعتماد عمومی در مواقع بحران به سلبریتی ها چقدر است؟/ سلبریتی های سینما محبوب ترند یا ورزشکاران

به گزارش اکسکو به نقل از اکسکو ساخت و برآمدن پدیده سلبریتی محصول یک تاریخ است ریشه لغوی آن سر در یونان باستان دارد و اساطیر آن سرزمین؛ اگرچه در تاریخ مدرن ستاره ها و سوپراستارها از فرهنگ آمریکایی آمدند و ضدفرهنگ اروپایی (در مواجه با فرهنگ آمریکایی اصطلاح ضدفرهنگ برای گروه های موسیقی و هنری اروپایی به کار برده شد که در آمریکا مورد استقبال قرار گرفت این کنش به هجوم فرهنگی هم ترجمه شده است.) اما این واژه در هنر و فرهنگ خلاصه نشد و به تمامی چهره های تأثیرگذار گسترش یافت. در جهان جدید الگوها و خدایان یونانی در شکلی مدرن تجلی پیدا کردند همچنان که ورزشکاران و نمایشنامه نویسان و بازیگران و خدایان (شرور و غیر آن) چهره های مورداحترام و ستایش فرهنگ یونان بودند در این روزگار هم همین الگو تکرار شد چهره ها گاه ضدفرهنگ رسمی بودند و گاه با تجارت سیاه و قاچاق و کشتار محبوب و الگو می شدند. بخش بزرگی از سینما آمریکا به این سلبریتی ها اشاره دارد از سه گانه «پدرخوانده» بگیرید تا «صورت زخمی» از «پابلو اسکوبار» تا «آل کاپون (آلفونسه گابریل کاپون)».

فرهنگ هواداری و شیفتگی به سلبریتی ها تلفیقی از تبعیت و اطاعت محض و از خودبیگانگی است پدیده ای عجیب که میان نوجوانان و جوانان با هنرمندان و شخصیت ها دوره گره می خورد. از آغاز کنسرت «الویس پرسیلی» یا «مایکل جکسون» و… تا پایان آن بسیاری از شوق بی هوش می شوند و یا فریادکشیده و ابزار عشق آتشین می کنند و… نمونه هایی دیگر از بروز این احساسات قابل مشاهده است. این نوع هواداری در میان ایرانیان نیز پیش از انقلاب در طبقه متوسط و بالا آغاز شد در سال های اولیه انقلاب با این پدیده برخورد کردند و توسط انقلابیون سرکوب شد تا اینکه چهره ها از میانه دهه هفتاد آمدند؛ اما  جوانان دهه هشتاد و نود برای سلبریتی ها موردعلاقه خود همان ابراز شیفتگی را دارند که به گمان جوانان اروپا و آمریکا و شرق آسیا برای چهره هایشان. بهره برداری از سلبریتی ها با مقاصد سیاسی در میانه دهه هشتاد آغاز و حتی تئوریزه شد طرحی که با گرایش چهره ها مغایر با خواست سیاستمداران و دولتمردان به یک ابر چالش تبدیل شد.

حالا مرکز پژوهش های مجلس که یکی از مراکز دقیق افکارسنجی در ایران است با تحقیق و جمع آوری داده ها گزارشی ارائه کرده است که می شود بر پایه این تحقیق با جامعه شناسان و تحلیل گران گفتگو کرد تا به درک بهتری از روابط مردم و چهره ها و شخصیت ها رسید.

 احساس مثبت به واژه سلبریتی

در مقدمه این پژوهش آمده است که: «افکارسنجی ملت نظرسنجی حاضر را در مردادماه ۱۴۰۳ انجام داده است. جامعه آماری پیمایش همه افراد ۱۵ سال و بیشتر در کل کشور بوده اند. در این پیمایش تعداد ۱۲۰۰ پرسشنامه به روش تلفنی از این جامعه آماری گردآوری شده است. هدف از اجرای این پیمایش سنجش دیدگاه مردم درباره فرهنگ سلبریتی و هواداری در جامعه ایران بوده است.»

در این پژوهش آمده است که «پس از ارائه تعریفی ساده از واژه سلبریتی برای همه پاسخ گویان ۵۳.۵ درصد از آنها اظهار کرده اند نسبت به واژه سلبریتی حس مثبت یا کاملاً مثبت دارند و در مقابل ۱۸.۱ درصد گفته اند که حس منفی یا کاملاً منفی نسبت به این واژه دارند. همچنین ۲۶ درصد بیان کرده اند نسبت به واژه سلبریتی هیچ حس مثبت یا منفی ندارند.»

 «۴۳.۳ درصد از مردم گفته اند حداقل یک سلبریتی محبوب دارند و در مقابل ۵۷ درصد اعلام کرده اند هیچ سلبریتی محبوبی ندارند.» متوسط شاخص هواداری در میان افرادی که گفته اند حداقل یک سلبریتی محبوب دارند ۳.۹ از ۱۰ نمره به دست آمده است.

۴۰.۷ درصد از سلبریتی های محبوبی که نام برده شده است در حوزه «سینما و تلویزیون» و ۲۴.۸ درصد در حوزه «ورزش» و ۱۲.۴ درصد در حوزه «موسیقی» فعالیت دارند. علاوه براین حوزه فعالیت ۶.۵ درصد از این سلبریتی ها «دین» است. همچنین ۵.۳ درصد از سلبریتی های نام برده شده در زمینه «سیاست» فعال هستند.

سلبریتی؛ مردانه و زنانه/ سینمایی ها محبوب ترند یا ورزشکاران

در بخش دیگری از این افکارسنجی آمده است: «در فرهنگ شهرت سلبریتی و هواداری دو روی یک سکه محسوب می شوند. بدون وجود جماعت هوادار اساساً پدیده ای به نام سلبریتی نمی تواند بروز خارجی پیدا کند. این هواداران هستند که یک سلبریتی را در حد پرستش دوست دارند و در راستای حمایت از او دست به کنش های هوادارانه می زنند. در این بخش برای اولین بار در ایران تلاش می شود شاخصی به منظور سنجش شدت هواداری طراحی شود. گفتنی است این شاخص براساس ترجمه و سپس بومی سازی یک مطالعه جهانی طراحی شده است.

در بخش دوم پرسش نامه از پاسخگویان خواسته شده نام محبوب ترین سلبریتی ایرانی و غیرایرانی خود را بیان کنند اما به دلیل کثرت اسامی نام برده شده نام این سلبریتی ها و درصد فراوانی مربوط به آنها در این گزارش آورده نشده است. پس از دسته بندی نام این افراد اطلاعات مربوط به جنسیت حوزه فعالیت و محل فعالیت این سلبریتی ها در ادامه آورده شده است.»

نتایج این بخش نکته قابل توجهی را دارد که از این قرار است مردان سلبریتی ها مرد را دوست دارند و زنان بیشتر سلبریتی زن را. «اگرچه طرفداری از یک سلبریتی مرد در هر دو گروه جنسیتی بیشتر است نتایج آماری نشان می دهد مردها بیشتر از زن ها طرفدار سلبریتی مرد هستند (۹۶.۹ در مقابل ۷۹.۳ درصد) و زن ها بیشتر از مردها طرفدار سلبریتی زن هستند (۲۰.۷ در مقابل ۳.۱ درصد).

همچنین حدوداً دو سوم از پاسخگویان (۶۵.۳ درصد) واژه سلبریتی را شنیده اند و در مقابل ۳۴.۴ درصد از این جامعه آماری تاکنون این واژه حتی به گوششان نخورده است. ۴۰.۵ درصد از مردم بیان کرده اند اگر یک سلبریتی در مواقع بحرانی مانند سیل یا زلزله اقدام به جمع آوری پول از مردم کند اعتمادی به اقدام آن سلبریتی نخواهند کرد.همچنین در نتایج این پژوهش آمده است که ۴۶.۶ درصد مردم فقط سلبریتی های ساکن ایران را دنبال کرده و ۲۶.۴ درصد اصلاً سلبریتی ها را دنبال نمی کنند. بر همین اساس ۴.۳ درصد فقط سلبریتی های ایرانی ساکن در خارج از کشور را دنبال می کنند و همچنین ۲۰.۱ درصد بیان کرده اند «هر دودسته را به یک اندازه دنبال می کنند».

۴۰.۷ درصد از سلبریتی های محبوبی که نام برده شده است در حوزه «سینما و تلویزیون» و ۲۴.۸ درصد در حوزه «ورزش» و ۱۲.۴ درصد در حوزه «موسیقی» فعالیت دارند. علاوه براین حوزه فعالیت ۶.۵ درصد از این سلبریتی ها «دین» است. همچنین ۵.۳ درصد از سلبریتی های نام برده شده در زمینه «سیاست» فعال هستند.

مطابق با نتایج به دست آمده زن ها بیشتر از مردها طرفدار سلبریتی های حوزه «سینما و تلویزیون» هستند در حالی که مردها در حوزه «ورزش» سلبریتی محبوب بیشتری دارند.

با افزایش سطح تحصیلات درصد بیشتری طرفدار یک سلبریتی در زمینه «سیاست» و درصد کمتری طرفدار سلبریتی های حوزه «دین» هستند.

جوانان بیشتر از افراد در سنین بالاتر از ۳۵ سال طرفدار یک سلبریتی در حوزه «سینما و تلویزیون» و «موسیقی» هستند. درحالی که کسانی که بیشتر از ۳۵ سال سن دارند بیشتر یک سلبریتی در زمینه «دین» یا «سیاست» را نام برده اند.

 دوست دارم ولی اعتماد نه

 «سلبریتی ها به عنوان افرادی که در حوزه های مختلف همچون سینما و تلویزیون موسیقی ورزش و حتی کسب وکار شناخته می شوند اغلب نقش های مهمی در شکل دهی به دیدگاه ها و رفتارهای عمومی ایفا می کنند. مردم به طور طبیعی به کسانی که به نظر می رسد در زندگی خود موفق هستند اعتماد کرده و از توصیه ها و نظرات آنان در زمینه های مختلف مانند مد سبک زندگی خرید محصولات مصرفی و مسائل سیاسی و اجتماعی تأثیر می پذیرند. این موضوع در واقع اساس نظریه ای با عنوان «اعتبار منبع» است که در آن به تأثیر اعتبار منبع پیام بر پذیرش آن تأکید دارد؛ به عبارتی هرچه مردم منبعی را بیشتر می شناسند و برایشان معتبر است بیشتر به توصیه های آن اعتماد و عمل می کنند. حال در این بخش با بررسی میزان اعتماد مردم به سلبریتی ها در چهار موضوع تبلیغ کالاها اقدامات در مواقع بحرانی حمایت از نامزدهای انتخاباتی و انتشار اخبار تلاش می شود تا تصویری از میزان اعتماد جامعه به سلبریتی ها ارائه شود.»

اعتماد به کیفیت کالای تبلیغ شده توسط سلبریتی ها

 در پاسخ به سؤال «اگر یک سلبریتی کالایی را تبلیغ کند در چه صورت به کیفیت آن کالا اعتماد می کنید؟» ۶۲.۱ درصد از پاسخگویان اذعان داشته اند تبلیغ آن سلبریتی تأثیری بر میزان اعتماد آنها ندارد. همچنین ۲۰.۵ درصد در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و ۱۵.۳ درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای فرد به کیفیت آن کالا اعتماد خواهند کرد.

۶۲.۱ درصد از مردم اذعان کرده اند که اگر یک سلبریتی کالایی را تبلیغ کند تبلیغ او تأثیری بر میزان اعتماد آنها ندارد. همچنین ۲۰.۵ درصد گفته اند در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و ۱۵.۳ درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای خود فرد به کیفیت آن کالا اعتماد می کنند.

۶۲.۱ درصد از مردم اظهار کرده اند اگر یک سلبریتی از فردی در انتخابات حمایت کند حمایت آن سلبریتی برایشان اهمیتی ندارد. همچنین ۱۹.۳ درصد در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و ۱۵.۹ درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای فرد به حمایتش اعتماد می کنند.

۴۰.۵ درصد از مردم بیان کرده اند اگر یک سلبریتی در مواقع بحرانی مانند سیل یا زلزله اقدام به جمع آوری پول از مردم کند اعتمادی به اقدام آن سلبریتی نخواهند کرد. همچنین ۳۴.۸ درصد در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و ۲۲.۸ درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای فرد به اقدامش اعتماد می کنند.

۵۹.۷ درصد از مردم اذعان کرده اند اگر یک سلبریتی خبری را در جامعه اعلام کند به اخبار منتشر شده توسط او اعتماد نخواهند کرد. همچنین ۲۴ درصد در صورت شهرت آن سلبریتی در جامعه و ۱۴.۱ درصد در صورت محبوبیت آن سلبریتی برای فرد به آن اخبار اعتماد خواهند کرد.

 اغلب مردم (۸۳.۷ درصد) بیان کرده اند که سلبریتی ها حتماً باید مالیات پرداخت کنند و در مقابل ۱۱.۶ درصد بر این باورند که آنها باید از پرداخت مالیات معاف شوند.

همچنین در نتایج این پژوهش آمده است که ۴۶.۶ درصد مردم فقط سلبریتی های ساکن ایران را دنبال کرده و ۲۶.۴ درصد اصلاً سلبریتی ها را دنبال نمی کنند. بر همین اساس ۴.۳ درصد فقط سلبریتی های ایرانی ساکن در خارج از کشور را دنبال می کنند و همچنین ۲۰.۱ درصد بیان کرده اند «هر دودسته را به یک اندازه دنبال می کنند».

در روزهای آینده بخش های دیگر این افکارسنجی را بررسی می کنیم.

این پژوهش توسط «دکتر وحید کشافی نیا» و «محمدجواد بادین فکر» در مرکز افکار سنجی ملت تهیه و تدوین شده است.

پایان خبر اکسکو