هشدار نسبت به یک خطر جهانی

محمودرضا رحیمی که این روزها نمایش «روزی روزگاری سمنگان» را اجرا می کند، نسبت به یک خطر جهانی هشدار داد.

این کارگردان تیاتر همزمان با اجرای تازه ترین نمایشش در گفتگو با اکسکو از تکرار تاریخ ابراز تاسف کرد و افزود: امروزه با خطر نابودی خودخواسته جهان از سوی برخی از قدرت ها طرفیم.

او هچنین با انتقاد از کم اعتنایی مدیران هنری به تیاتر تاکید کرد که عمر مدیریت هنری در کشور ما بیش از 2، 3 سال نیست و با برخی از اقدامات غیرضروری که اتفاقا به زیان تیاتر است، نمی توان دوره مدیریت را طولانی تر کرد.

رحیمی که بعد از حدود 7 سال دوری از صحنه، بار دیگر نمایشی را کارگردانی کرده است، با ارایه توضیحاتی درباره شکل گیری این اثر نمایشی افزود: سه چهار سالی بود که حتی در دانشگاه هم تدریس نمی کردم اما در آموزشگاه استاد سمندریان و برخی موسسات دیگر درس می دادم که کار زمان گیری بود و فرصت چندانی برای اجرای نمایش نداشتم. اما از دو سال پیش که خاطرات همسرم را درباره روزهای جنگ خواندم، حس نزدیکی زیادی نسبت به آدم های خاطرات او پیدا کردم و تصمیم گرفتم نمایشی را بر اساس این خاطره ها به صحنه بیاورم.

او اضافه کرد: نگارش متن بیش از یک سال زمان برد و تمرین کار را با دوستانی آغاز کردیم که اغلب آنها ساکن پردیس بودند. همسایگی ما سبب شد تا تمرین ها در شرایط راحت تری انجام شود و گاهی حتی در خانه های یکدیگر نمایش را تمرین می کردیم. شیرینی این ماجرا، تلخی دوری مرا از تیاتر جبران کرد و در نهایت بعد از یک سال و نیم تمرین، نمایش به اجرا رسید.

این کارگردان با ابراز تاسف از تکرار تاریخ در مقاطع گوناگون افزود: این تکرار بسیار شگفت انگیز و از رخدادهایی است که زیبایی شناسی ما را به خطر می اندازد. فراموش کردن خاطرات گذشته، خوب نیست چراکه باعث تکرار آنها در آینده می شود. ما عموما از گذشته با عنوان نوستالژی یاد می کنیم در حالیکه خاطرات خوب به نوستالژی تبدیل می شود و خاطرات بد چنین حالتی ندارد.

رحیمی با ابراز تاسف از شرایط جهان در عصر فعلی افزود: امروزه با خطر نابودی خودخواسته جهانی طرفیم که توسط زورمندانی در کل دنیا و با مافیای پول و اسلحه اداره می شود و جهان را به ورطه نابودی کشانده که البته تحلیل این موضوع به عهده فلاسفه است، اما احساس کردم اصلی ترین زنگ خطر، تکراری است که نابودگرانه کل جهان را تهدید می کند و دوست داشتم آن را در قالب تیاتر به نمایش بگذارم. متاسفانه در دنیای امروز، جنگ و کشته شدن به پدیده ساده ای تبدیل شده است.

او، دهه 60 را یکی از عجیب ترین مقاطع تاریخی ایران برشمرد و افزود: فکر کردم اتفاقات این دوره جای کار بسیاری دارد. به هرحال گذشته قابل حذف نیست و فقط یک اشاره کافی است برای بازگرداندن ما به آن. دهه 60 برای کسانی که در آن مقطع کودک یا نوجوان بودند، همراه با خاطرات شیرینی است، چون به هرحال کودکی و نوجوانی دوره زیبای زندگی است به طوری که در آن مقطع خطر مرگ برای کودکان و نوجوانان به یک بازی تبدیل شده بود. برای ما مهم این است که چگونه در آن دوره، از عهده آن سختی ها و بی ثباتی هایی که به ما تحمیل می شد، بر آمدیم و با آن مقابله کردیم. همچنان که امروز هم جنگ های دیگری به ما تحمیل می شود و دیگر نمی توانیم بگوییم تکرار تاریخ جنبه زیبایی شناسانه دارد بلکه دارد به یک مخاطره جهانی تبدیل می شود.

رحیمی یادآوری کرد: دهه 60 اگر مخاطره بود، اما دوستی ها و دورهمی ها هم بیشتر بود. امروزه گویی جامعه دارد آگاهانه به این سمت و سو می رود که در ساختارهای جمعی و اقتصادی خود تحولات اساسی ایجاد کند. اگر دهه 60 خانواده ها برای دوستی دور هم بودند امروزه گویی برای مافیا شدن دور هم جمع می شوند و انگار خانواده های مافیایی در حال شکل گیری است.

این مدرس تیاتر که حالا بعد از چند سال نمایشی تازه را اجرا می کند، درباره دشواری های اجرای تیاتر در مقطع فعلی و تفاوت آن با گذشته توضیح داد: سیستم فعلی تیاتر ما برای کار کارگاهی مناسب نیست. در حالی که من فرزند کارگاه تیاتری هستم و برای همین نمایش یکسال و نیم تمرین گروهی داشته ایم.

او ادامه داد: متاسفانه امروز سیستم غلط اقتصاد محور بر هنر ما حاکم است و این نوع کارها هیچ جایی ندارد. برای هیچ گروهی نمی صرفد یک سال از جیب بگذارد و بدون حمایت نمایشی را آماده کند و تازه از طرف سالن هم تحت فشار قرار بگیرد و نکته تاسف برانگیزتر این است که گروهی که در کنار ما اجرا دارد، حتی حاضر نیست به مدت نیم ساعت درباره زمان اجرای خود انعطاف داشته باشد و این چنین است که جهان امروز ما خیلی بی رحم شده و نمایش ما خود طعمه یکی از این بی رحمی هاست.

رحیمی درباره چالش های کارکردن در دوره ای که به تازگی بحران کرونا و ناآرامی های اجتماعی را سپری کرده ایم، گفت: اگر فکر کنیم کرونا یا اتفاقات سال گذشته مانع اجرای تیاتر است، که باید گفت که چنین نبوده چون ما حتی در دوران کرونا هم در فضای مجازی کار کردیم و علی رغم طعنه هایی که همکاران مان می زدند، حالا دیگر آموزش مجازی، کاملا پذیرفته شده است. بنابراین کسی نمی تواند جلوی تیاتر را بگیرد همچنان که در هیچ جای جهان این هنر تعطیل نشده است.

او اضافه کرد: آنچه امروزه تیاتر اصیل ما را نگه داشته، عشق و فداکاری هنرمندان است و آنچه حیات آن را به خطر می اندازد، کم اعتنایی مدیران است. مدیران ما به جای این که به فکر ایجاد مفهوم در تیاتر باشند، دنبال محدود کردن آن هستند و حال آنکه کار هنرمند عریان سازی و نشان دادن معضلات است. هنر خود جهان را به ما نشان می دهد و در تقابل با هیچ مقوله ای نیست. بنابراین کار هنری نه تنها بحران ایجاد نمی کند، بلکه خود نیازمند صلح و آرامش و ثبات و محصول دموکراسی است و با سیاست کاری ندارد و قرار نیست خودش ایجاد ناآرامی کند.

رحیمی ادامه داد: مدیران هنری ما اغلب خودشان هنرمند هستند اما گاهی با ضعف هایشان، فاصله میان جامعه هنری را بیشتر می کنند. آنها خود را جزو خانواده هنری نمی دانند که اگر می دانستند، با این کارها لازم نمی دیدند خود را به دیگران اثبات کنند زیرا عمر مدیریت هر مدیری در کشور ما بیش از دو سه سال نخواهد بود و عجیب است که چرا هر مدیری اشتباه مدیران گذشته را تکرار می کند و تصور می کند با انجام یکسری اقدام های غیرضروری که اتفاقا به زیان تیاتر است، می تواند خود را به بالادستی ها اثبات و عمر دوره مدیریت خود را طولانی تر کند.

او با انتقاد از تحمیل محدودیت های اضافه به تیاتر از سوی برخی از مدیران تاکید کرد: تا به حال در کجای دنیا تیاتر چیزی را زیر و زبر کرده یا بحرانی ایجاد کرده است. در حالی که تیاتر محصول دموکراسی آرامش و ثبات است و با سیاست کاری ندارند.

رحیمی با ابراز تاسف از وضعیت فعلی مجموعه تیاتر شهر افزود: چرا باید دو لایه حصار دور این مجموعه کشیده شود. ما با حفاظت از تیاترشهر که مخالفتی نداریم اما این وضعیت، گروه هایی را که در حال اجرا هستند، با مشکل جدی روبه رو کرده است. وضعیت فعلی تیاتر شهر عبور و مرور را برای تماشاگران دشوار کرده است و اینها مسایلی است که در ید قدرت ما نیست. از طرف دیگر گروهی که کنار ما اجرا دارد حاضر نیست به اندازه نیم ساعت در زمان اجرای خود انعطاف داشته باشد. همه اینها نشان می دهد که جامعه ما یکدیگر را دوست ندارد. در این بین، مدیری هم که نمی تواند پشت کار یک هنرمند بایستد، پس در مقابل او چه مسیولیتی دارد.

او همچنین از وجود برخی مافیاها در تیاتر ابراز تاسف کرد و افزود: این گونه رفتارهای مافیایی، بعضی از آثار نمایشی را به زمین می زند. اینها توهم توطیه نیست بلکه فضایی است که در آن زندگی می کنیم. به عنوان یکی از فرزندان تیاتر کارگاهی در این کشور،  از این همه بی اعتنایی به مقوله تیاتر اصیل که می تواند بازیگری و سینمای ما را متحول کند، شگفت زده ام.

رحیمی ادامه داد: تیاتر ما به دلیل مناسبات غلط اقتصادی، دارد به تالار عروسی تبدیل می شود و مدیران ما بیشتر از آنکه به فکر سروسامان دادن به آن و باقی گذاشتن خاطره ای خوش از خود باشند، وقت خود را صرف کارهای غیر ضروری می کنند به این امید که دوره مدیریت شان طولانی تر شود.

او در پایان سخنانش اضافه کرد: ما فرزند تیاتر هستیم و تیاتر با نمایشنامه «پرومته در زنجیر» به ما یاد داد که اتفاقات اساسی، همواره از پایین به بالا رخ می دهد و برعکس آن نیست. این موضوعی است که باید آن را به یاد داشته باشیم.

پایان خبر اکسکو

هشدار نسبت به یک خطر جهانی