هزینه چاپ مقاله در مجلات خارجی

هزینه چاپ مقاله در مجلات خارجی دغدغه بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان است. این هزینه ثابت نیست و به عوامل متعددی مانند نوع مجله ناشر ضریب تاثیر مدل دسترسی و حوزه موضوعی بستگی دارد. درک این عوامل برای برآورد دقیق ضروری است.

فرآیند انتشار مقالات علمی در نشریات بین‌المللی بخش جدایی‌ناپذیری از فعالیت‌های پژوهشی است. با این حال یکی از چالش‌های پیش روی محققان به‌خصوص در سال‌های اخیر بحث هزینه‌های مرتبط با این فرآیند است. این مبالغ می‌توانند از چند صد دلار تا چندین هزار دلار متغیر باشند و بخش قابل توجهی از بودجه پژوهشی را به خود اختصاص دهند. شناخت دقیق این هزینه‌ها عوامل تأثیرگذار بر آن‌ها ساختار پرداخت‌ها و روش‌های تأمین مالی برای برنامه‌ریزی مؤثر و موفقیت در مسیر انتشار علمی حیاتی است. این مقاله به تفصیل به بررسی این جنبه‌های مالی می‌پردازد تا پژوهشگران با دیدگاهی روشن‌تر قدم در این مسیر بگذارند.

عوامل موثر بر هزینه چاپ مقاله

مبالغی که برای انتشار یک مقاله علمی در نشریات خارجی پرداخت می‌شود تحت تأثیر مجموعه‌ای از فاکتورهای پیچیده قرار دارد. این عوامل نه تنها شامل ویژگی‌های خود مقاله می‌شوند بلکه به اعتبار سیاست‌ها و مدل‌های تجاری نشریه و ناشر آن نیز مرتبط هستند. درک این فاکتورها به پژوهشگران کمک می‌کند تا پیش‌بینی دقیق‌تری از هزینه‌های احتمالی داشته باشند و نشریه مناسبی را بر اساس بودجه و نیازهای خود انتخاب کنند. هر یک از این عوامل به تنهایی می‌تواند تأثیر چشمگیری بر رقم نهایی فاکتور پردازش مقاله (APC) یا سایر هزینه‌های مرتبط داشته باشد. بنابراین هنگام بررسی نشریات هدف لازم است به تمامی این جوانب به‌طور همزمان توجه شود.

نوع مجله و ناشر

اعتبار سابقه و ساختار یک نشریه و ناشر آن از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده هزینه‌های انتشار هستند. نشریات بسیار معتبر و شناخته‌شده به‌خصوص آن‌هایی که توسط ناشران بزرگ و تجاری مانند Elsevier, Springer Nature, Wiley, Taylor & Francis یا Sage منتشر می‌شوند معمولاً هزینه‌های پردازش مقاله (APC) بالاتری نسبت به نشریات کوچک‌تر نوپا یا آن‌هایی که توسط انجمن‌های علمی غیرانتفاعی اداره می‌شوند دریافت می‌کنند. این تفاوت قیمت ناشی از سرمایه‌گذاری سنگین ناشران بزرگ در زیرساخت‌های فنی (پلتفرم‌های انتشار آنلاین پیشرفته) فرآیندهای دقیق داوری و ویراستاری خدمات نمایه‌سازی و آرشیوینگ بازاریابی و تبلیغات گسترده برای افزایش دیده شدن مقالات است. ناشران تجاری با هدف کسب سود فعالیت می‌کنند و هزینه‌های عملیاتی و سود خود را از طریق مدل‌های مختلف (اغلب APC در مدل دسترسی آزاد یا حق اشتراک در مدل سنتی) پوشش می‌دهند. در مقابل برخی انجمن‌های علمی یا دانشگاه‌ها ممکن است با اهداف غیرانتفاعی و حمایت از جامعه علمی هزینه‌های کمتری دریافت کنند یا حتی در مدل‌های اشتراکی هزینه‌ای از مؤلف دریافت نکنند. بنابراین صرف نظر از مدل دسترسی نام و اعتبار ناشر و نشریه نقش کلیدی در تعیین تعرفه‌ها دارد. انتخاب یک نشریه با اعتبار بالا معمولاً به معنای پذیرش هزینه‌های بیشتر است اما در عوض اعتبار و دیده شدن بیشتری را برای مقاله به ارمغان می‌آورد.

ضریب تاثیر مجله Impact Factor

ضریب تأثیر (Impact Factor) که معیاری برای سنجش میانگین تعداد استنادات مقالات منتشر شده در یک نشریه طی دوره زمانی مشخص است اغلب با اعتبار و جایگاه نشریه در رشته مربوطه مرتبط دانسته می‌شود. هرچند ضریب تأثیر به‌طور مستقیم و مکانیکی هزینه چاپ را تعیین نمی‌کند اما نشریاتی با ضریب تأثیر بسیار بالا که معمولاً رقابت برای پذیرش مقاله در آن‌ها شدید است اغلب هزینه‌های پردازش مقاله (APC) بالاتری دارند. این موضوع تا حدی به دلیل تقاضای زیاد برای انتشار در این نشریات و همچنین سرمایه‌گذاری بیشتر آن‌ها بر روی فرآیندهای دقیق داوری و ویراستاری برای حفظ کیفیت و اعتبارشان است. نویسندگان تمایل دارند مقالات خود را در نشریات پرضریب تأثیر منتشر کنند تا از دیده شدن و استناد بیشتری برخوردار شوند و این تقاضا به ناشر اجازه می‌دهد تا تعرفه‌های بالاتری تعیین کند. با این حال این یک قانون مطلق نیست. بسیاری از نشریات با ضریب تأثیر بالا به‌خصوص در مدل‌های اشتراکی اصلاً هزینه‌ای از مؤلف دریافت نمی‌کنند. همچنین برخی نشریات معتبر با ضریب تأثیر معقول ممکن است هزینه‌های کمتری نسبت به نشریات دیگری با ضریب تأثیر مشابه یا حتی پایین‌تر داشته باشند. بنابراین ضریب تأثیر یک عامل تأثیرگذار است که اغلب با اعتبار کلی نشریه همبستگی دارد اما نباید تنها معیار برای پیش‌بینی هزینه در نظر گرفته شود و باید در کنار سایر عوامل بررسی شود.

مدل دسترسی Access Model Open Access vs Subscription

مدل دسترسی نشریه (Access Model) یکی از اصلی‌ترین عوامل تعیین‌کننده ساختار و میزان هزینه‌های انتشار است. به‌طور کلی دو مدل اصلی وجود دارد: دسترسی آزاد (Open Access – OA) و اشتراکی (Subscription). در مدل اشتراکی خوانندگان یا مؤسسات آن‌ها هزینه اشتراک را برای دسترسی به محتوای نشریه پرداخت می‌کنند و معمولاً مؤلفان هزینه‌ای برای انتشار مقاله خود پرداخت نمی‌کنند (مگر در موارد نادر برای هزینه‌های جانبی مانند صفحات رنگی یا اضافی). درآمد نشریه از محل اشتراک‌ها تأمین می‌شود. در مقابل در مدل دسترسی آزاد (به‌خصوص مدل طلایی یا Gold OA) محتوای منتشر شده برای همه به‌صورت رایگان در دسترس است. در این مدل هزینه‌های عملیاتی نشریه (داوری ویراستاری انتشار میزبانی و غیره) از محل هزینه‌ای به نام هزینه پردازش مقاله (Article Processing Charge – APC) تأمین می‌شود که توسط مؤلف مؤسسه یا حامی مالی پژوهش پرداخت می‌گردد. مدل دسترسی آزاد هیبریدی (Hybrid OA) نیز وجود دارد که در آن نشریه هم به صورت اشتراکی منتشر می‌شود و هم امکان انتشار مقاله به صورت دسترسی آزاد با پرداخت APC وجود دارد. به‌طور کلی نشریات دسترسی آزاد طلایی (Gold OA) منبع اصلی دریافت هزینه‌های انتشار از مؤلفان هستند و این هزینه‌ها بخش عمده‌ای از ساختار مالی آن‌ها را تشکیل می‌دهد. بنابراین اگر نشریه هدف شما یک نشریه Gold OA است باید آماده پرداخت APC باشید در حالی که برای نشریات اشتراکی این هزینه معمولاً وجود ندارد.

حوزه موضوعی مقاله

حوزه موضوعی که مقاله در آن نوشته شده است نیز می‌تواند بر هزینه‌های انتشار تأثیرگذار باشد. به‌طور کلی نشریات در حوزه‌های علوم پایه پزشکی مهندسی و علوم زیستی (Life Sciences) اغلب هزینه‌های پردازش مقاله (APC) بالاتری نسبت به نشریات در حوزه‌های علوم انسانی هنر و علوم اجتماعی دارند. این تفاوت می‌تواند ناشی از چندین عامل باشد. اولاً حجم پژوهش‌ها و تعداد مقالات تولید شده در حوزه‌های علمی و پزشکی معمولاً بیشتر است که این خود بر مدل‌های انتشار و قیمت‌گذاری تأثیر می‌گذارد. ثانیاً ساختار تأمین مالی پژوهش در این حوزه‌ها اغلب شامل گرنت‌ها و بودجه‌های تحقیقاتی کلان‌تری است که ممکن است بخشی از آن برای پوشش هزینه‌های انتشار در نظر گرفته شده باشد در نتیجه آمادگی بیشتری برای پرداخت APCهای بالاتر وجود دارد. ثالثاً هزینه‌های پردازش در این حوزه‌ها ممکن است به دلیل ماهیت مقالات (مانند حجم بالای داده‌ها نیاز به فرمت‌بندی پیچیده جداول و اشکال تصاویر رنگی متعدد) کمی متفاوت باشد. همچنین برخی حوزه‌ها مانند علوم زیستی و پزشکی پیشگام در پذیرش مدل‌های دسترسی آزاد بوده‌اند که این خود منجر به شیوع بیشتر دریافت APC در نشریات این حوزه‌ها شده است. بنابراین هنگام جستجو برای نشریه آگاهی از محدوده معمول هزینه‌ها در حوزه تخصصی خودتان می‌تواند بسیار مفید باشد.

طول مقاله و تعداد صفحات

طول مقاله و تعداد صفحات آن نیز می‌تواند در برخی موارد بر هزینه نهایی انتشار تأثیر بگذارد هرچند این عامل به اندازه مدل دسترسی یا اعتبار نشریه تعیین‌کننده نیست. برخی نشریات به‌خصوص آن‌هایی که هنوز نسخه چاپی منتشر می‌کنند یا مدل‌های هیبریدی دارند ممکن است برای مقالاتی که از تعداد صفحات استاندارد یا مشخصی تجاوز می‌کنند هزینه اضافی دریافت کنند. این “هزینه صفحه اضافی” برای جبران هزینه‌های چاپ و صحافی بیشتر دریافت می‌شود. همچنین انتشار تصاویر رنگی در نسخه چاپی نشریات معمولاً مستلزم پرداخت هزینه جداگانه است زیرا فرآیند چاپ رنگی گران‌تر از چاپ سیاه‌وسفید است. حتی در نشریات کاملاً آنلاین دسترسی آزاد که APC دریافت می‌کنند ممکن است برای حجم بسیار زیاد داده‌های تکمیلی یا تعداد بسیار بالای شکل‌ها و جداول هزینه‌های جانبی در نظر گرفته شود هرچند این کمتر رایج است و بیشتر APC اصلی تمامی این موارد را پوشش می‌دهد. با این حال مهم است که دستورالعمل‌های مؤلفان هر نشریه را به دقت بررسی کنید تا از وجود چنین هزینه‌های جانبی بر اساس طول یا محتوای مقاله (مانند تصاویر رنگی) مطلع شوید. این موضوع به‌خصوص برای مقالات بلند مقالات مروری جامع یا مقالاتی با داده‌های حجیم و تصاویر زیاد اهمیت پیدا می‌کند.

انواع هزینه های چاپ مقاله

هزینه‌های مرتبط با انتشار مقاله در نشریات خارجی تنها به یک مورد محدود نمی‌شود و ممکن است شامل چندین نوع پرداخت مختلف در مراحل گوناگون فرآیند انتشار باشد. شناخت این انواع هزینه‌ها به پژوهشگران کمک می‌کند تا تصویر کامل‌تری از تعهدات مالی خود داشته باشند و از غافلگیری‌های احتمالی جلوگیری کنند. ساختار هزینه‌ها کاملاً به سیاست‌های هر نشریه و مدل تجاری آن بستگی دارد. برخی نشریات تنها یک نوع هزینه اصلی (مانند APC) دریافت می‌کنند در حالی که برخی دیگر ممکن است ترکیبی از هزینه‌های مختلف را در مراحل متفاوت از ارسال اولیه تا انتشار نهایی مطالبه کنند. در ادامه به رایج‌ترین انواع این هزینه‌ها پرداخته می‌شود.

هزینه پردازش مقاله APC

هزینه پردازش مقاله (Article Processing Charge – APC) رایج‌ترین و اغلب سنگین‌ترین هزینه‌ای است که مؤلفان در مدل‌های دسترسی آزاد طلایی (Gold Open Access) با آن مواجه می‌شوند. این هزینه توسط مؤلف یا حامی مالی پژوهش پرداخت می‌شود تا مقاله پس از پذیرش به‌صورت رایگان و برای همیشه در دسترس عموم قرار گیرد. APC جایگزین درآمدی است که نشریات اشتراکی از محل فروش اشتراک کسب می‌کنند. مبلغ APC بسته به نشریه و ناشر بسیار متغیر است و می‌تواند از چند صد دلار تا بیش از شش هزار دلار آمریکا متغیر باشد. این هزینه معمولاً تمامی مراحل پس از پذیرش مقاله را پوشش می‌دهد از جمله: مدیریت فرآیند داوری (هرچند داوری قبل از پذیرش انجام می‌شود هزینه‌های مدیریتی آن بخشی از ساختار کلی است) ویراستاری (شامل ویراستاری علمی زبانی و فنی) حروف‌چینی و فرمت‌بندی مقاله برای انتشار آنلاین میزبانی مقاله بر روی پلتفرم ناشر نمایه‌سازی مقاله در پایگاه‌های اطلاعاتی کلیدی آرشیو بلندمدت مقاله و خدمات بازاریابی و اطلاع‌رسانی برای افزایش دیده شدن مقاله. پرداخت APC تضمینی برای پذیرش مقاله نیست و فرآیند پرداخت معمولاً پس از پذیرش نهایی و قبل از انتشار انجام می‌شود.

هزینه ارسال اولیه Submission Fee

هزینه ارسال اولیه (Submission Fee) مبلغی است که برخی نشریات از مؤلفان در هنگام ارسال اولیه مقاله (قبل از شروع فرآیند داوری) دریافت می‌کنند. این نوع هزینه کمتر رایج است و بیشتر در نشریات بسیار معتبر و با نرخ پذیرش پایین یا در حوزه‌های موضوعی خاص مشاهده می‌شود. هدف اصلی از دریافت Submission Fee معمولاً دو چیز است: اول کاهش تعداد مقالات ارسالی غیرجدی یا با کیفیت پایین که وقت داوران و ویراستاران را هدر می‌دهند؛ و دوم پوشش بخشی از هزینه‌های اداری اولیه مرتبط با مدیریت ارسال مقاله بررسی اولیه توسط ویراستار و تخصیص داور. برخلاف APC که تنها پس از پذیرش دریافت می‌شود Submission Fee معمولاً غیرقابل استرداد است حتی اگر مقاله در همان مرحله اولیه توسط ویراستار رد شود یا پس از داوری پذیرفته نشود. مبلغ Submission Fee معمولاً کمتر از APC است و می‌تواند از ده‌ها دلار تا چند صد دلار متغیر باشد. وجود Submission Fee در یک نشریه باید به‌وضوح در دستورالعمل‌های مؤلفان (Author Guidelines) ذکر شده باشد و پژوهشگران قبل از ارسال مقاله باید از وجود یا عدم وجود این هزینه مطلع شوند.

هزینه صفحه یا رنگی

هزینه صفحه اضافی (Page Charges) و هزینه تصاویر رنگی (Color Charges) از جمله هزینه‌های جانبی هستند که برخی نشریات به‌خصوص آن‌هایی که نسخه چاپی نیز منتشر می‌کنند یا از مدل‌های هیبریدی استفاده می‌کنند ممکن است دریافت کنند. هزینه صفحه اضافی زمانی اعمال می‌شود که طول مقاله از تعداد صفحات استاندارد یا مشخصی که نشریه تعیین کرده است بیشتر باشد. هر صفحه اضافی مازاد بر حد مجاز مشمول پرداخت هزینه خواهد بود. این هزینه برای جبران هزینه‌های بیشتر چاپ و کاغذ دریافت می‌شود. هزینه تصاویر رنگی نیز برای چاپ اشکال و نمودارها به صورت رنگی در نسخه چاپی نشریه دریافت می‌گردد زیرا فرآیند چاپ رنگی گران‌تر از چاپ سیاه‌وسفید است. مبلغ این هزینه‌ها بسته به نشریه و تعداد صفحات اضافی یا اشکال رنگی متفاوت است و می‌تواند به‌صورت مبلغ ثابت برای هر صفحه اضافی یا هر شکل رنگی محاسبه شود. در نشریات کاملاً آنلاین و دسترسی آزاد هزینه‌های مربوط به تعداد صفحات معمولاً وجود ندارد و تصاویر رنگی نیز بدون هزینه اضافی منتشر می‌شوند زیرا هزینه اصلی در قالب APC پوشش داده شده است. اما در نشریات هیبریدی یا آن‌هایی که نسخه چاپی دارند این هزینه‌های جانبی هنوز رایج هستند و باید در برآورد کلی هزینه‌ها لحاظ شوند.

هزینه رپو Repository Fee

هزینه رپو (Repository Fee) یا هزینه سپرده‌گذاری در مخزن نوعی هزینه است که ممکن است در برخی شرایط خاص مطرح شود هرچند به‌طور مستقیم توسط اکثر نشریات دریافت نمی‌شود. این هزینه بیشتر مربوط به سپرده‌گذاری نسخه نهایی مقاله (Version of Record) یا نسخه پذیرفته شده (Accepted Manuscript) در مخازن موضوعی (Subject Repositories) یا مخازن مؤسسه‌ای (Institutional Repositories) است. برخی مؤسسات یا حامیان مالی پژوهش مؤلفان را ملزم به سپرده‌گذاری مقالات خود در این مخازن برای دسترسی آزاد می‌کنند (مدل دسترسی آزاد سبز یا Green OA). در موارد نادر ممکن است برخی مخازن یا پلتفرم‌ها برای خدمات سپرده‌گذاری آرشیو و مدیریت داده‌های مرتبط با مقاله هزینه‌ای دریافت کنند. با این حال اغلب مخازن دانشگاهی یا موضوعی شناخته شده (مانند arXiv در فیزیک bioRxiv در علوم زیستی یا PubMed Central در پزشکی) خدمات سپرده‌گذاری را به‌صورت رایگان ارائه می‌دهند و این هزینه چندان رایج نیست که مستقیماً توسط نشریه به عنوان بخشی از فرآیند انتشار دریافت شود. در واقع در مدل Green OA مؤلف مقاله را در یک نشریه اشتراکی منتشر می‌کند (بدون پرداخت APC) و سپس نسخه‌ای از آن را در یک مخزن دسترسی آزاد سپرده‌گذاری می‌کند که ممکن است تحت شرایط و دوره‌های عدم دسترسی (Embargo Periods) مشخصی باشد. بنابراین در بحث هزینه‌های مستقیم انتشار در نشریه Repository Fee معمولاً مطرح نیست مگر در شرایط بسیار خاص یا پلتفرم‌های سپرده‌گذاری تجاری.

محدوده هزینه چاپ مقاله در مجلات مختلف

همانطور که پیشتر اشاره شد هزینه چاپ مقاله در نشریات خارجی فاقد یک رقم ثابت است و دامنه‌ای بسیار گسترده دارد. این تنوع ناشی از تفاوت در مدل‌های تجاری ناشران اعتبار نشریات حوزه موضوعی و خدمات ارائه شده است. به‌طور کلی می‌توان محدوده‌های تقریبی زیر را برای هزینه‌های پردازش مقاله (APC) در نشریات دسترسی آزاد (که منبع اصلی هزینه‌های مؤلف هستند) در نظر گرفت اما تأکید می‌شود که این ارقام صرفاً تخمینی هستند و استثنائات زیادی وجود دارد:

نشریات کم‌هزینه یا رایگان: برخی نشریات دسترسی آزاد به‌خصوص آن‌هایی که توسط دانشگاه‌ها انجمن‌های علمی کوچک یا با حمایت مالی خاص منتشر می‌شوند ممکن است APC بسیار پایینی دریافت کنند (مثلاً بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ دلار آمریکا) یا حتی به‌طور کامل رایگان باشند (مدل Diamond OA). این نشریات معمولاً متکی به کار داوطلبانه داوران و ویراستاران یا حمایت مالی نهادی هستند و زیرساخت‌های آن‌ها ممکن است به اندازه ناشران بزرگ نباشد. همچنین بسیاری از نشریات با مدل اشتراکی اساساً هزینه‌ای برای انتشار از مؤلف دریافت نمی‌کنند.

نشریات با هزینه متوسط: بخش بزرگی از نشریات دسترسی آزاد در این دسته قرار می‌گیرند. APC در این نشریات معمولاً بین ۵۰۰ تا ۲۵۰۰ دلار آمریکا متغیر است. این نشریات شامل بسیاری از نشریات با اعتبار خوب و ضریب تأثیر متوسط در حوزه‌های مختلف علمی هستند که خدمات حرفه‌ای در فرآیند داوری ویراستاری و انتشار آنلاین ارائه می‌دهند.

نشریات پرهزینه: نشریات دسترسی آزاد بسیار معتبر با ضریب تأثیر بالا و منتشر شده توسط ناشران بزرگ تجاری اغلب بالاترین APCها را دریافت می‌کنند. هزینه‌ها در این دسته می‌تواند از ۲۵۰۰ دلار تا بیش از ۶۰۰۰ دلار آمریکا و حتی در موارد نادر بیشتر نیز برسد (به‌عنوان مثال برخی نشریات معتبر در حوزه‌های پزشکی یا علوم پایه). این هزینه‌های بالا منعکس‌کننده اعتبار نشریه نرخ پذیرش پایین فرآیندهای سختگیرانه و خدمات گسترده ناشر برای اطمینان از کیفیت و دیده شدن مقاله است. به‌عنوان مثال نشریاتی مانند Nature Communications یا PLOS Biology در این دسته قرار می‌گیرند.

علاوه بر APC باید هزینه‌های جانبی احتمالی مانند Submission Fee (که معمولاً زیر ۵۰۰ دلار است) هزینه صفحات اضافی یا تصاویر رنگی (که مبلغ آن بسته به تعداد متفاوت است) را نیز در نظر گرفت. مثال ذکر شده از PeerJ که به جای APC برای هر مقاله هزینه عضویت یک‌باره (بین ۱۰۰ تا ۳۵۰ دلار) دریافت می‌کند نشان‌دهنده وجود مدل‌های نوآورانه و متفاوت در ساختار هزینه‌ها است که باید در هنگام بررسی نشریات به آن‌ها توجه کرد.

روش های پرداخت هزینه چاپ مقاله

پرداخت هزینه‌های انتشار مقاله در نشریات خارجی به‌خصوص برای پژوهشگران در کشورهایی مانند ایران که با محدودیت‌های بانکی بین‌المللی مواجه هستند می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. ناشران بین‌المللی عمدتاً روش‌های پرداخت استاندارد جهانی را می‌پذیرند و پرداخت‌ها معمولاً به صورت ارزی (دلار آمریکا یورو یا پوند استرلینگ) انجام می‌شود. رایج‌ترین روش‌های پرداخت عبارتند از:

کارت‌های اعتباری بین‌المللی: متداول‌ترین روش پرداخت استفاده از کارت‌های اعتباری بین‌المللی مانند Visa MasterCard American Express یا Discover است. ناشران معمولاً یک درگاه پرداخت امن آنلاین در وب‌سایت خود دارند که مؤلف می‌تواند اطلاعات کارت خود را وارد کرده و پرداخت را انجام دهد. این روش سریع و راحت است اما دسترسی به این نوع کارت‌ها برای بسیاری از پژوهشگران ایرانی به‌طور مستقیم امکان‌پذیر نیست.

حواله بانکی (Wire Transfer): بسیاری از ناشران امکان پرداخت هزینه از طریق حواله بانکی مستقیم به حساب بانکی خود را نیز فراهم می‌کنند. این روش ممکن است برای مبالغ بالاتر یا در مواردی که پرداخت با کارت اعتباری مشکل دارد استفاده شود. با این حال حواله بانکی معمولاً زمان‌برتر است و ممکن است شامل هزینه‌های اضافی بانکی از سوی بانک مبدأ و مقصد باشد. انجام حواله بانکی مستقیم از ایران نیز به دلیل تحریم‌ها با چالش مواجه است.

PayPal: برخی ناشران به‌خصوص ناشران کوچک‌تر یا پلتفرم‌های انتشار ممکن است امکان پرداخت از طریق PayPal را نیز بپذیرند. PayPal یک سیستم پرداخت آنلاین است که امکان انتقال پول را فراهم می‌کند اما دسترسی به حساب‌های PayPal نیز در ایران محدود است.

سایر روش‌ها: در موارد کمتر رایج ممکن است روش‌های دیگری مانند چک بانکی بین‌المللی یا سیستم‌های پرداخت منطقه‌ای نیز پذیرفته شوند.

با توجه به محدودیت‌های موجود پژوهشگران ایرانی اغلب برای پرداخت هزینه‌های انتشار مجبور به استفاده از خدمات شرکت‌های واسط مالی یا افراد مقیم خارج از کشور می‌شوند که در زمینه پرداخت‌های ارزی تخصص دارند. این شرکت‌ها با دریافت مبلغ معادل ریالی و کارمزد پرداخت ارزی مورد نظر را از طریق حساب‌های بین‌المللی خود انجام می‌دهند. هنگام استفاده از این خدمات اطمینان از اعتبار و قابلیت اعتماد واسطه بسیار مهم است. به‌طور کلی فرآیند پرداخت معمولاً پس از پذیرش نهایی مقاله توسط نشریه آغاز می‌شود و ناشر اطلاعات لازم برای پرداخت را (شامل مبلغ دقیق روش‌های پرداخت پذیرفته شده و جزئیات بانکی در صورت نیاز به حواله) به مؤلف مسئول اطلاع‌رسانی می‌کند.

منابع تامین هزینه چاپ مقاله

تأمین هزینه‌های انتشار مقاله به‌خصوص هزینه‌های پردازش مقاله (APC) که ممکن است قابل توجه باشند یکی از دغدغه‌های اصلی پژوهشگران است. این هزینه‌ها معمولاً از منابع مختلفی قابل تأمین هستند و مؤلفان باید از این گزینه‌ها آگاه باشند:

بودجه شخصی مؤلف: در برخی موارد به‌خصوص برای مقالات با هزینه‌های پایین یا پژوهش‌هایی که حمایت مالی رسمی ندارند مؤلف ممکن است مجبور به پرداخت هزینه از منابع مالی شخصی خود شود. این گزینه معمولاً برای دانشجویان یا پژوهشگرانی که در ابتدای مسیر حرفه‌ای خود هستند و دسترسی محدودی به گرنت‌ها یا بودجه‌های نهادی دارند دشوار است.

گرنت‌ها و بودجه‌های تحقیقاتی: بسیاری از حامیان مالی پژوهش (مانند بنیادهای علمی سازمان‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی که از پژوهش حمایت می‌کنند) اجازه می‌دهند بخشی از بودجه گرنت دریافتی صرف هزینه‌های انتشار علمی شود. این روش یکی از رایج‌ترین منابع تأمین مالی APC است. هنگام نوشتن پروپوزال گرنت مهم است که هزینه‌های احتمالی انتشار در نشریات دسترسی آزاد پیش‌بینی و در بودجه درخواست شده لحاظ گردد.

حمایت نهادی (دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی): بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی برای حمایت از پژوهشگران خود و تشویق انتشار در نشریات معتبر بودجه‌های اختصاصی برای پوشش هزینه‌های انتشار (به‌خصوص APC) در نظر می‌گیرند. این بودجه‌ها ممکن است به‌صورت متمرکز در معاونت پژوهشی یا به‌صورت غیرمتمرکز در دانشکده‌ها و گروه‌های آموزشی تخصیص یابند. پژوهشگران باید از سیاست‌ها و رویه‌های مؤسسه خود در این زمینه مطلع شوند و برای دریافت این حمایت اقدام کنند.

توافق‌نامه‌های تحول‌آفرین (Transformative Agreements): در سال‌های اخیر بسیاری از کنسرسیوم‌های دانشگاهی یا مؤسسات بزرگ با ناشران تجاری توافق‌نامه‌هایی موسوم به “توافق‌نامه‌های تحول‌آفرین” (مانند Read & Publish یا Publish & Read) منعقد کرده‌اند. بر اساس این توافق‌نامه‌ها مؤسسه با پرداخت یک هزینه کلی به ناشر علاوه بر دسترسی به محتوای اشتراکی امکان انتشار رایگان (بدون نیاز به پرداخت APC توسط مؤلف) مقالات پژوهشگران خود در نشریات دسترسی آزاد یا هیبریدی آن ناشر را نیز فراهم می‌کند. اگر مؤسسه شما عضو چنین توافق‌نامه‌ای با ناشر نشریه هدف شما باشد ممکن است بتوانید مقاله خود را بدون پرداخت APC منتشر کنید.

معافیت‌ها و تخفیف‌ها (Waivers & Discounts): بسیاری از ناشران برای حمایت از پژوهشگران در کشورهای با درآمد پایین یا متوسط دانشجویان یا پژوهشگران در ابتدای حرفه خود امکان دریافت معافیت کامل (Waiver) یا تخفیف (Discount) در هزینه APC را فراهم می‌کنند. شرایط و میزان این معافیت‌ها و تخفیف‌ها بسته به ناشر و سیاست‌های آن متفاوت است و معمولاً نیاز به درخواست و ارائه مدارک حمایتی دارد. این گزینه می‌تواند یک منبع مهم برای کاهش یا حذف هزینه‌ها باشد.

ترکیبی از این منابع نیز ممکن است برای پوشش هزینه انتشار استفاده شود. پژوهشگران باید قبل از ارسال مقاله به نشریات دسترسی آزاد منابع مالی احتمالی خود را شناسایی و برای تأمین آن برنامه‌ریزی کنند.

سوالات متداول

آیا همه مجلات خارجی برای چاپ مقاله هزینه دریافت می‌کنند؟

خیر همه نشریات خارجی برای انتشار مقاله هزینه دریافت نمی‌کنند. بسیاری از نشریات سنتی با مدل اشتراکی هزینه‌های عملیاتی خود را از محل اشتراک‌های پرداختی توسط کتابخانه‌ها و مؤسسات تأمین می‌کنند و معمولاً هزینه‌ای از مؤلف دریافت نمی‌کنند.

دلیل دریافت هزینه توسط مجلات چیست؟

نشریاتی که هزینه دریافت می‌کنند به‌خصوص نشریات دسترسی آزاد از این مبالغ (APC) برای پوشش هزینه‌های عملیاتی خود مانند مدیریت فرآیند داوری ویراستاری حروف‌چینی انتشار آنلاین نمایه‌سازی و میزبانی مقاله استفاده می‌کنند و این هزینه‌ها جایگزین درآمد حاصل از اشتراک‌ها هستند.

آیا امکان معافیت یا تخفیف در هزینه چاپ وجود دارد؟

بله بسیاری از ناشران برای حمایت از پژوهشگران در کشورهای با درآمد پایین یا متوسط دانشجویان یا بر اساس توافق‌نامه‌های نهادی (مانند Transformative Agreements) امکان دریافت معافیت کامل (Waiver) یا تخفیف (Discount) در هزینه‌های انتشار را فراهم می‌کنند.

چه زمانی باید هزینه چاپ مقاله را پرداخت کرد؟

معمولاً هزینه پردازش مقاله (APC) پس از پذیرش نهایی مقاله توسط نشریه و قبل از انتشار آن پرداخت می‌شود. اگر نشریه هزینه ارسال اولیه (Submission Fee) داشته باشد این مبلغ در زمان ارسال اولیه مقاله دریافت می‌گردد و غیرقابل استرداد است.

آیا هزینه چاپ تضمینی برای پذیرش مقاله است؟

خیر پرداخت هیچ‌گونه هزینه‌ای چه هزینه ارسال اولیه و چه هزینه پردازش مقاله (APC) تضمینی برای پذیرش مقاله نیست. تصمیم‌گیری برای پذیرش مقاله منحصراً بر اساس کیفیت علمی نوآوری و تناسب آن با دامنه نشریه و از طریق فرآیند داوری همتا (Peer Review) انجام می‌شود.

هزینه چاپ مقاله به چه ارزی دریافت می‌شود؟

هزینه‌های چاپ مقاله در نشریات خارجی معمولاً به ارزهای اصلی بین‌المللی مانند دلار آمریکا (USD) یورو (EUR) یا پوند استرلینگ (GBP) دریافت می‌شود. ارز دقیق پرداختی بستگی به سیاست‌های ناشر و محل فعالیت آن دارد.