نوروز ماندگار، دوستداران و ناهمراهانش

علی اکبر عباسی عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان در گفت وگو با اکسکو اظهار کرد: در منابع قرون نخستین اسلامی روایت است که حضرت علی(ع) با برپایی نوروز مخالفتی نداشت. با هدیه دادن و هدیه گرفتن نیز که از سنت های نوروز است موافق بود.

وی افزود: البته حضرت علی(ع) در نوروز هدایایی را می پذیرفت که تکلفی در آن نباشد. خود حضرت هدایای ساده که بابت آن زحمت فراوانی نمی کشیدند مثل حلوا یا سمنو را می پذیرفت و با گرمی از ایرانیان استقبال می کرد. 

این مدرس دانشگاه ادامه داد: ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه» آورده است که وقتی ایرانیانِ کوفه حضرت علی(ع) را به جشن نوروز دعوت کردند امام اجابت کرد. بر اساس این روایت نعمان بن مرزبان جد فقیه معروف اهل سنت که نژاد ایرانی اش شهره است یعنی ابوحنیفه از کسانی بود که حضرت علی(ع) را به جشن نوروز دعوت می کند.

عباسی افزود: نعمان بن مرزبان به حضرت علی(ع) حلوا یا سمنو تقدیم می کند که با هم از آن خوراکی نوش جان می کنند. نعمان درباره نوروز ایرانیان به حضرت توضیح می دهد و می گوید که ما نوروز را جشن می گیریم. امام علی(ع) خوش حال می شود و بیان می کند که اگر این طور است هر روز را نوروز بگیرید چه روز خوبی است!

وی با اشاره به شهر کوفه یادآور شد: کوفه از شهرهای مهم قرون اولیه اسلامی است که با جمعیت ۲۰ هزار نفری ۴۰۰۰ نفر آن ایرانی بودند. همین حضور گسترده ایرانیان نشان می دهد که کوفه ازجمله مراکز برپایی نوروز بود. البته در زمان حضرت علی(ع) جمعیت ایرانی ها در کوفه بیشتر هم شد.

عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان خاطرنشان کرد: نوروز در شهرها و نقاط دیگر نیز مورد احترام بود. هرجا ایرانیان بودند یا تحت تأثیر فرهنگ ایرانیان قرار داشتند نوروز جشن گرفته می شد. بنابراین انعکاس آن را نیز در منابع اسلامی می بینیم.

عباسی سپس با نظر به مناطقی که نوروز را جشن می گیرند تصریح کرد: مخصوصاً در فلات ایران یعنی از سند تا فرات دامنه برگزاری نوروز وسیع بود. بر اساس آنچه گذشت موافقت با برپایی نوروز امری بدیهی محسوب می شد. نوروز موافقان و باورمندان بسیاری داشت که امام علی(ع) یکی از ان شخصیت های والا بود.

عیدهای بزرگ و کوچک یا قربان و فطر

وی در ادامه با نظر به مخالفان نوروز اظهار کرد: نوروز در قرون نخستین مخالفانی هم داشت که بیشترشان بعد از حیات شخصیتی مانند حضرت علی(ع) دیده می شوند. این افراد تأکید داشتند که نوروز جشن مجوس و ملحدین است.

این مدرس و پژوهشگر تاریخ اسلام توضیح داد: مجوس واژه ای برای اشاره به زرتشتیان بود. این کلمه را مخالفان زمانی به کار می بردند که می خواستند زرتشتیان را مسخره کنند طعنه بزنند یا با حس بدی از آنان یاد کنند.

عباسی افزود: کسانی که با نوروز مخالف بودند این جشن در نظرشان هیچ توجیهی نداشت. به باور این افراد مسلمین دو جشن یا عید دارند؛ یکی قربان که عید بزرگ بود و دیگری عید فطر که به عید کوچک شناخته می شد. در منابعی چون تاریخ طبری به وضوح آن را می بینیم.

وی با نظر به رویکرد خلفای اموی اظهار کرد: خلفای اموی از زمان معاویه به بعد باب کردند که نوروز را هدیه داده و جشن بگیرند. مقدسی مورخ و جغرافیدان نیز تأکید می کند ایرانیانی معتقد هستند که نمازهای مستحبی هم به جا می آورند اما نوروزشان فراموش نمی شود. بنابراین کشاکش در زمان امویه هم وجود داشت.

 عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه اصفهان با اشاره به یکی از خلفای اموی بیان کرد: یکی از خلفای اموی یعنی عمربن عبدالعزیز که به پرهیزکاری شهرت دارد هدیه گرفتن را در نوروز و مهرگان تعطیل کرد. البته به طور کلی هدیه گرفتن را توسط خلفا و برای همه مناسبت ها ممنوع می کند.

عباسی با نظر به اقدام عمربن عبدالعزیز یادآور شد: اقدام او به نوعی همسو با احیاء ارزش های اسلامی بود زیرا هدیه ای که گرفته می شد از طرف خلفا به نوعی اجباری و درواقع ظلم به مردم بود. شعوبیه نیز یکی از گروه هایی بودند که از قرون دوم به بعد ظهور کردند و علاقه ویژه ای به برپایی نوروز داشتند.

وی تأکید کرد: در مجموع می توان گفت که نوروز و چگونگی برپایی آن در عهد باستان و موافقان و مخالفانش در منابع قرون نخستین وجود دارد. «تاریخ» طبری «آفرینش و تاریخ» مقدسی «بلدان» یعقوبی و حتی در منابع متعدد قرون متأخر چون «العبر» ابن خلدون نیز بحث نوروز را می توان یافت.

پایان خبر اکسکو