دیکتاتور در انزوا / صدام در آخرین روزهای زندگی اش شعر می گفت و داستان می نوشت

به گزارش خبرگزاری اکسکو به نقل از خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در تاریخ معاصر جهان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نتایج و پیامدها و درس های فراوانی برای منطقه خاورمیانه به همراه داشته است. با گذشت بیش از چهار دهه از پایان جنگ هنوز هم دو کشور ایران و عراق و نیز منطقه خلیج فارس تحت تاثیر پیامدهای امنیتی نظامی فرهنگی و… آن هستند.

هرچه از جنگ می گذرد اطلاعات بیش تری از حوادث و جزئیات آن از سوی برخی مقام های دو طرف منتشر می شود که به روشن تر شدن وقایعی می انجامد که در جریان جنگ اتفاق افتاده است.

در ایران با عنوان بازگویی خاطرات جنگ کتاب ها مقاله ها و مطالب زیادی تاکنون منتشر شده است؛ اما در عراق به دلیل دیکتاتوری دوران صدام و نیز حوادث پس از اشغال این کشور فرصت مناسبی برای مقام های سیاسی آن دوران برای ذکر خاطرات و دیدگاه ها به وجود نیامده است.

گذشت زمان نشان داد که یکی از مهم ترین نتایج جنگ عراق با ایران روشن شدن ماهیت جنگ طلبی صدام حسین به ویژه پس از حمله ی عراق به کویت در مرداد ماه ۱۳۶۹ است. به هر حال سوالات فراوانی در مورد این مقطع مهم تاریخی وجود دارد که همچنان به مطالعه پژوهش و بررسی های بیش تر نیاز دارد.

جنگ صدام

کتاب «جنگ صدام» اولین کتاب از مجموعه سه گانه چشم انداز عراقی جنگ است. در این کتاب به روایت سرلشکر رعد مجید حمدانی یکی از فرماندهان اسبق سپاه گارد ریاست جمهوری عراق آمده که صدام در آخرین دوره ی زندگی خود بیش تر وقتش را در انزوا صرف نوشتن شعر داستان و رمان می کرد.

نویسندگان کتاب «جنگ صدام؛ چشم انداز نظامی جنگ ایران و عراق» شامل کوین وودز ویلیامسون مورای و توماس هولادی هستند. ترجمه ی این اثر توسط داود علمایی انجام شده است و در نشر مرز و بوم که وابسته به مرکز و اسناد دفاع مقدس سپاه است به چاپ رسیده. این اثر به چشم انداز نظامی جنگ ایران و عراق و با روایتگری سرلشکر رعد مجید حمدانی یکی از فرماندهان اسبق سپاه گارد ریاست جمهوری عراق اشاره دارد.

روایت حمدانی از شخصیت دیکتاتور عراق در آخرین دوره ی زندگی صدام که در انزوا گذشت هم جالب است: «او بیش تر وقت خود را در انزوا صرف نوشتن شعر داستان و رمان می کرد. او دو داستان بلند نوشت که در آن بخش هایی از زندگی خود را شرح داده بود.» درباره ی جلسات او با شاعران و هنرمندان نیز سخن می گوید و این که: «او در اواخر دوره حکومت خود واقع بینی خود را از دست داده بود و در دنیای فانتزی خود زندگی می کرد که مدعی بود خداوند با اوست و شکست ناپذیر است… از دست رفتن کشور ملت ارتش و حزب بعث و شکست خودش نتیجه شخصیت خود اوست. مطالبات او بسیار غیرواقعی و اهدافش سرسختانه بود و سپس تلاش می کرد که به موضوعات جنبه ی معنوی بدهد.» (جنگ صدام ص ۱۰۰ تا ۱۰۳)

کتاب شامل دو بخش که در بخش ابتدایی آن به بررسی و تحلیل توسط نویسندگان این اثر پرداخته و در بخش دوم شامل گفت وگوهایی است که از شانزده بخش تشکیل شده و این مصاحبه ها در موضوعات متفاوت از فرمانده ی اسبق عراق حمدانی گرفته شده است. بخش عمده ی این کتاب به مصاحبه نیز پرداخته است که با ماجرای «جنگ اعراب و اسراییل در سال های ۱۹۷۳ و ۱۹۶۷ میلادی» و «انتقال قدرت عراق به حزب بعث» آغاز می شود و در ادامه با مباحثی چون «مقدمه های جنگ ایران و عراق» «مراحل اولیه جنگ و آرزوهای صدام» «واکنش صدام به شکست ها و اعدام افراد» «نفوذ معنوی امام خمینی (ره)» «تاکتیک های نفوذ ایران به عراق» «واکنش ایران نسبت به سلاح های کشتار جمعی» «تلفات لشکر ۶ زرهی عراق در فوریه ۱۹۸۴» و «نقش مذهب در جنگ ایران و عراق» ادامه پیدا می کند.

این کتاب بیش تر حالت پژوهشی به خود گرفته است و کمک می کند تا فرد خواننده جنگ را از منظر طرف دیگر جنگ یعنی کشور عراق مورد مطالعه قرار دهد. در کشور ما همیشه از جنگ تحمیلی که بین عراق و ایران رخ داده است خاطرات دست نوشته ها و مطالبی این چنینی بسیار یافت می شود اما در کشور عراق به دلیل شخصیت دیکتاتوری صدام این خاطرات و یادداشت ها به تعداد انگشت شماری نیز وجود دارد.

حمدانی در این مصاحبه چالشی برخی از مسایل مربوط به عملیات های ارتش عراق و عملیات های ایران در جنگ ۸ ساله را تجزیه و تحلیل کرده و نقاط قوت و ضعف دو طرف را مورد بررسی قرار داده است.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

«وودز: آیا اطلاعات عراق توانسته بود درباره ی فعالیت ها و آمادگی مهندسی و تقویت گروه های پل ساز ایران اخباری جمع آوری کند؟

حمدانی: در حقیقت ما غافلگیر شدیم و به دلیل نداشتن اطلاعات با مشکلات زیادی مواجه بودیم. مسئله ی دیگر این است که ما انتظار نداشتیم ایرانی ها با هر ارتش دیگری بتواند بیش تر از یک هفته در این مناطق مردابی دوام بیاورند؛ اما ایرانی ها توانایی خود را برای زندگی با سختی های طبیعت ثابت کردند و همه را واقعاً غافلگیر کردند.

ما به دلیل پوشش گیاهی و عوارض طبیعی حتی با استفاده از بالگرد و واحدهای هوایی نتوانستیم موفق شویم. ارزش اصلی پشتیبانی هوایی در هور را نیز از دست دادیم.

به علاوه ردگیری حرکت دشمن برای رادارهای زمینی نیز مشکل بود چون وقتی باد می وزید و گیاهان تکان می خوردند صداهایی تولید می شد و صفحه رادارها دچار اختلال می شد. به همین دلیل ما می توانستیم فقط صدای موتور مثل موتور قایق های بزرگ را کشف کنیم؛ نه صدای افراد دشمن را.

وودز: به نظر می رسد چند چیز در این جا اتفاق افتاده باشد: یکی این که فرماندهان عراقی قدرت تاکتیکی ایران را کم برآورد می کردند و این که ایرانی ها در استفاده از عوارض پیچیده ی طبیعی پیشرفت کرده بودند و توانمندی های عراق را به حداقل می رساندند. خوب این چیزی که شما درباره ی عملیات ایرانی ها در هور می گویید با چیزی که مثلاً درباره راه افتادن چند نفر از حسینیه ای در اصفهان به سمت کربلا متفاوت است.

حمدانی: کاملاً درست است؛ بله این عملیات عملیاتی منسجم و منظم و طراحی شده بود. حقیقت این است که ایرانی ها سطح بالایی از تخصص و کاردانی و ظرفیت های مختلفی در حوزه مهندسی را حتی با وجود تلفات سنگین نیروهای خود نشان دادند.

این کتاب در قالب ۲۶۹ صفحه همراه با پی نوشت در آخر کتاب به چاپ رسیده است. چاپ نخست این کتاب در سال ۱۳۹۳ انجام گرفت و در سال ۱۴۰۰ به چاپ سوم خود دست پیدا کرده است.

۲۵۹