موضوع تصرف عدوانی به عنوان یکی از دعاوی رایج در حوزه حقوقی همواره مورد توجه بوده است. این جرم که به معنای تصرف غیرقانونی مال غیر بدون رضایت مالک آن است می‌تواند آثار زیان‌باری برای مالک به دنبال داشته باشد. یکی از مسائل مهم در این زمینه تکرار جرم تصرف عدوانی است. در این مقاله به بررسی دقیق جرم تصرف عدوانی مجازات آن در حالت عادی و در صورت تکرار مجدد این جرم خواهیم پرداخت.
خلاصه مطلب
تصرف عدوانی جرمی است که به موجب آن فردی بدون مجوز قانونی مال غیر منقول دیگری را تصرف می‌کند. قانونگذار برای این جرم مجازات‌هایی در نظر گرفته و در صورت تکرار جرم مجازات تشدید خواهد شد. برای پیشگیری از این جرم مالکان باید اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام دهند و در صورت وقوع از طریق مراجع قانونی پیگیری کنند. آگاهی از قوانین و انجام اقدامات لازم می‌تواند از وقوع این جرم و تضییع حقوق مالکان جلوگیری کند.
تعریف و ارکان جرم تصرف عدوانی و تکرار آن
تصرف عدوانی به معنای خارج کردن مال غیر منقول (مانند زمین خانه آپارتمان و…) از تصرف مالک قانونی آن بدون رضایت و مجوز قانونی است. به عبارت دیگر فردی بدون داشتن حق قانونی مال غیر منقول دیگری را به تصرف خود درآورد و از آن استفاده کند.
ارکان جرم تصرف عدوانی
برای تحقق جرم تصرف عدوانی وجود سه رکن ضروری است:
رکن قانونی
این رکن به وجود ماده قانونی اشاره دارد که عمل تصرف عدوانی را جرم انگاری می‌کند. ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به طور خاص به این جرم می‌پردازد و مجازات آن را تعیین می‌کند. این ماده قانونی مبنای قانونی جرم تصرف عدوانی است.
رکن مادی
رکن مادی به فعل فیزیکی تصرف اشاره دارد. این فعل شامل موارد زیر می‌شود:
- تصرف مال غیر منقول
- عدوانی بودن تصرف
- خارج کردن مال از تصرف مالک
رکن معنوی (سوء نیت)
رکن معنوی به قصد و نیت مجرمانه فرد متصرف اشاره دارد. برای تحقق جرم تصرف عدوانی لازم است که متصرف با علم و آگاهی به اینکه مال متعلق به دیگری است و بدون مجوز قانونی آن را تصرف می‌کند اقدام به این عمل کند. به عبارت دیگر متصرف باید سوء نیت داشته باشد.
مجازات قانونی تصرف عدوانی برای بار اول و تفاوت آن با تکرار جرم
ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) به طور مشخص به جرم تصرف عدوانی پرداخته است. طبق این ماده:
هر کس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی دیوارکشی تغییر حد فاصل امحای مرز کرت‌بندی نهرکشی حفر چاه غرس اشجار و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی و مراتع و جنگل‌ها و مشاعات و مستحدثات و حریم آنها بدون مجوز قانونی مبادرت ورزد یا به قصد تصرف تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور بنماید به حبس از یک ماه تا یک سال محکوم می‌شود. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق را به عمل آورد.
بنابراین مجازات تصرف عدوانی برای بار اول به شرح زیر است:
- حبس: از یک ماه تا یک سال.
- رفع تصرف عدوانی: دادگاه علاوه بر مجازات حبس حکم به رفع تصرف عدوانی و بازگرداندن ملک به مالک اصلی را صادر می‌کند.
تفاوت مجازات تصرف عدوانی با تکرار جرم
بر اساس اصول کلی حقوق کیفری تکرار جرم می‌تواند به عنوان یک عامل مشدده در نظر گرفته شود. این بدان معناست که قاضی می‌تواند با توجه به سابقه کیفری متهم و تکرار جرم مجازات بیشتری نسبت به حالت عادی تعیین کند.
همچنین ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی (اصلاحی ۱۳۹۲) در مورد تکرار جرم به طور کلی بیان می‌کند:
هرگاه کسی به موجب حکم قطعی به مجازات تعزیری محکوم شود و پس از اجرای حکم مجددا مرتکب جرم تعزیری گردد چنانچه مجازات جرم دوم تعزیری باشد به شرح زیر عمل می‌شود:
- اگر مجازات جرم دوم از نوع مجازات جرم اول باشد دادگاه می‌تواند تا حداکثر مجازات مقرر برای جرم دوم مجازات تعیین کند.
- اگر مجازات جرم دوم از نوع مجازات جرم اول نباشد دادگاه می‌تواند تا یک سوم مجازات مقرر برای جرم دوم را اضافه کند.
با توجه به این ماده در صورتی که فردی پس از محکومیت به جرم تصرف عدوانی مجددا مرتکب این جرم شود قاضی می‌تواند با توجه به سابقه کیفری او مجازات بیشتری نسبت به حداکثر مجازات مقرر در ماده ۶۹۰ (یک سال حبس) تعیین کند.
تصرف عدوانی و ممانعت از حق: دو مفهوم حقوقی مشابه اما متفاوت
در حوزه دعاوی ملکی و حقوقی مفاهیم تصرف عدوانی و ممانعت از حق گاهی به اشتباه به جای یکدیگر به کار می‌روند در حالی که این دو دارای تفاوت‌های اساسی هستند.
تصرف عدوانی به معنای تصرف غیرقانونی مال غیرمنقول متعلق به دیگری است که بدون رضایت مالک و برخلاف قوانین انجام می‌شود. در این حالت متصرف عملاً مال را از مالکیت قانونی او خارج کرده و از آن استفاده می‌کند.
از سوی دیگر ممانعت از حق به معنای جلوگیری غیرقانونی از استفاده مالک یا صاحب حق از حقوق قانونی خود بر مال است بدون آنکه متهم به تصرف مال بپردازد. به عنوان مثال اگر فردی مانع ورود مالک به ملک خود شود یا از بهره‌برداری او از یک حق مشخص مانند حق عبور جلوگیری کند این عمل مصداق ممانعت از حق خواهد بود.
تفاوت کلیدی
در تصرف عدوانی مال عملاً در تصرف شخص متجاوز قرار می‌گیرد در حالی که در ممانعت از حق مالکیت مال تحت تصرف باقی می‌ماند اما حق بهره‌برداری مالک نقض می‌شود.
اهمیت تفکیک این دو
شناخت این تفاوت‌ها به مراجع قضایی کمک می‌کند تا با استناد به قوانین مرتبط (مانند ماده 690 قانون مجازات اسلامی) تصمیم‌گیری دقیق‌تری داشته باشند و حقوق مالک یا صاحب حق به درستی تأمین شود.
این نکته را نیز باید در نظر داشت که در صورت وقوع هر یک از این موارد مراجعه به مراجع قانونی و بهره‌گیری از مشاوره وکلای متخصص به ویژه در موضوعات ملکی بهترین راه‌حل برای احقاق حقوق شما است.
راه‌های پیشگیری از وقوع مجدد تصرف عدوانی
برخی از راه‌های پیشگیری از وقوع مجدد تصرف عدوانی شامل موارد زیر است:
| اقدام | شرح |
| حفظ و نگهداری مستمر از ملک | بازدیدهای دوره‌ای از ملک رسیدگی به وضعیت آن و جلوگیری از متروکه ماندن ملک |
| استفاده از علائم و نشانه‌های مالکیت | نصب تابلوهای مشخص کننده مالکیت حصارکشی دیوارکشی یا استفاده از نشانه‌های دیگر |
| مستندسازی مالکیت | داشتن اسناد مالکیت معتبر و به‌روز از جمله سند رسمی |
سخن پایانی
همان طور که در طول این مقاله نیر بررسی و بیان شد موضوع تصرف عدوانی به ویژه تکرار آن یکی از چالش‌های مهم در حوزه حقوق ملکی است. با این حال پیشگیری از وقوع جرم همواره بهتر از برخورد با آن پس از وقوع است. مالکان با انجام اقدامات پیشگیرانه‌ای که در این مقاله به آنها اشاره شد می‌توانند از ملک خود در برابر تصرفات غیرقانونی محافظت کنند. در صورت مواجه با این مشکل بهتر است به یک وکیل مجرب مراجعه فرمایید.
سوالات متداول
1-اگر فردی برای بار دوم مرتکب جرم تصرف عدوانی شود چه مجازاتی در انتظار اوست؟
بر اساس ماده ۱۳۷ قانون مجازات اسلامی و اصول کلی حقوق کیفری قاضی می‌تواند با در نظر گرفتن سابقه کیفری متهم و تکرار جرم مجازاتی بیشتر از حداکثر مجازات مقرر در ماده ۶۹۰ (یک سال حبس) تعیین کند. همچنین در نظر داشته باشید رفع تصرف عدوانی و بازگرداندن ملک به مالک اصلی نیز الزامی است.
2-چه اقداماتی می‌توان برای پیشگیری از تصرف عدوانی انجام داد؟
اقداماتی مانند حفظ و نگهداری مستمر از ملک استفاده از علائم و نشانه‌های مالکیت مستندسازی مالکیت بیمه ملک اطلاع‌رسانی به همسایگان و افراد محلی استفاده از نگهبان یا سرایدار و اقدام به ساخت و ساز یا بهره‌برداری از ملک می‌تواند از تصرف عدوانی پیشگیری کند.
3-در صورت وقوع تصرف عدوانی چه اقداماتی باید انجام داد؟
مالک باید بلافاصله با مراجعه به دادسرا شکایت کیفری خود را مطرح کند و همچنین می‌تواند دعوای حقوقی رفع تصرف عدوانی را در دادگاه حقوقی مطرح کند. استفاده از دستور موقت و پیگیری جدی پرونده نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
4-آیا صرف تصرف ملک دیگری بدون اجازه مصداق تصرف عدوانی است؟
خیر برای تحقق جرم تصرف عدوانی علاوه بر تصرف ملک دیگری بدون اجازه وجود سوء نیت (قصد و آگاهی از غیرقانونی بودن تصرف) نیز ضروری است. همچنین بهتر است مطلع باشید مال مورد تصرف باید غیر منقول باشد.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "تصرف عدوانی برای بار دوم؛ مجارات طبق قوانین 1403" هستید؟ با کلیک بر روی عمومی, کسب و کار ایرانی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "تصرف عدوانی برای بار دوم؛ مجارات طبق قوانین 1403"، کلیک کنید.
