بذل و ابرا مهریه

بخشش مهریه تصمیمی مهم و سرنوشت ساز برای هر خانمی است و آگاهی از تفاوت های «بذل» و «ابرا» مهریه می تواند جلوی پشیمانی های بعدی را بگیرد. بذل مهریه به شما این امکان را می دهد که بعداً نظرتان عوض شود و حق تان را پس بگیرید، اما ابرا یعنی برای همیشه از مهریه خود دل بکنید و دیگر راه برگشتی نیست.

موضوع مهریه، یکی از پر بحث ترین و حساس ترین مباحث تو قانون خانواده ماست. وقتی پای ازدواج وسط میاد، مهریه میشه یه حق مالی برای خانم که از لحظه عقد، مالک تمام و کمالش میشه. این یعنی زن می تونه هر وقت که دوست داشت، مهریه اش رو مطالبه کنه یا حتی بخشی از اون رو یا همه اش رو ببخشه. اما همین بخشیدن مهریه خودش دوتا راه مختلف داره که خیلی ها فرق بینشون رو نمی دونن و همین ندونستن گاهی اوقات ممکنه دردسرهای بزرگی درست کنه. بذل مهریه و ابرا مهریه، دوتا مفهوم حقوقی هستن که ظاهرشون شبیه همه، اما باطن و پیامدهای حقوقی شون زمین تا آسمون با هم فرق داره. اگه شما هم جزو اون دسته اید که دارید به بخشیدن مهریه تون فکر می کنید یا همسرتون این تصمیم رو گرفته، حتماً تا آخر این مقاله با ما همراه باشید تا سیر تا پیاز این دو مفهوم رو با هم بررسی کنیم و یاد بگیریم چطوری یه تصمیم آگاهانه و درست بگیریم که بعداً پشیمونی به بار نیاره.

مفهوم مهریه در قانون مدنی؛ حق مسلم هر بانو

همونطور که گفتیم، تو قانون مدنی ما، مهریه یکی از حقوق مهم و اساسی زن تو زندگی مشترکه. ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی می گه: «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این یعنی چی؟ یعنی همین که خطبه عقد خونده شد و شما رسماً زن و شوهر شدید، مهریه دیگه مال شماست. چه اون مهریه عندالمطالبه باشه، یعنی هر وقت خواستید بتونید طلبش کنید، چه عندالاستطاعه باشه، یعنی وقتی مرد توانایی پرداختش رو داشت. فرقی نمی کنه، مهم اینه که شما صاحبش شدید. حالا این حق مال شماست و می تونید هر تصمیمی راجع بهش بگیرید. می تونید نگهش دارید، مطالبه اش کنید، یا حتی ببخشیدش. اما قبل از بخشش، واقعاً باید حسابی فکر کنید و بدونید که دارید دقیقاً چیکار می کنید.

ابرا مهریه؛ خداحافظی قطعی با مهریه

حالا بریم سراغ یکی از راه های بخشیدن مهریه که اسمش ابرا مهریه است. ابرا مهریه یعنی چی؟ بذارید خیلی ساده بگم، ابرا مهریه مثل این می مونه که شما یه طلبکار باشید و همسرتون بدهکار شما. حالا شما تصمیم می گیرید که کلاً از این طلب بگذرید و دیگه هیچ وقت هم اون رو ازش نخواید. تو اصطلاح حقوقی بهش می گن اسقاط حق یا بری الذمه کردن زوج. یعنی شما با این کار، حق خودتون رو برای همیشه از بین می برید و همسرتون رو از زیر بار بدهی مهریه خلاص می کنید. طبق ماده ۲۸۹ قانون مدنی، ابرا به این معنیه که طلبکار (زوجه) از حق خودش (مهریه) به اختیار و اراده خودش صرف نظر کنه. نکته خیلی مهم اینجاست که وقتی شما مهریه تون رو ابرا می کنید، دیگه راه برگشتی وجود نداره! یعنی نمی تونید پشیمون بشید و دوباره مهریه رو مطالبه کنید. این یه تصمیم قطعی و بدون بازگشته، مگر در موارد خیلی خاص مثل اثبات فریب یا عدم اهلیت که خیلی هم سخت و پیچیده ست.

شرایط اساسی و اهلیت در ابرا مهریه

خب، حالا که فهمیدیم ابرا مهریه یعنی خداحافظی همیشگی با مهریه، باید بدونیم برای اینکه این خداحافظی از نظر قانونی معتبر باشه، یه سری شرایط اساسی لازمه. این شرایط برای اینه که مطمئن بشیم شما واقعاً با آگاهی کامل و بدون هیچ فشاری این تصمیم رو گرفتید. مهم ترین شرایط برای ابرا مهریه اینهاست:

• بلوغ، عقل و رشد زوجه: کسی که می خواد مهریه رو ابرا کنه، باید کاملاً بالغ، عاقل و رشید باشه. یعنی باید به سن قانونی رسیده باشه، مشکل روانی یا ذهنی نداشته باشه و قدرت تشخیص و مدیریت اموال خودش رو داشته باشه. مثلاً یه دختربچه نمی تونه مهریه اش رو ابرا کنه یا کسی که تحت تأثیر داروی خاصی هوشیاری کامل نداره.
• قصد و رضایت واقعی: این مهم ترین شرطه. یعنی شما باید واقعاً و قلباً بخواهید که مهریه رو ببخشید و این تصمیم رو با رضایت کامل بگیرید. اگه خدای نکرده تحت فشار، اجبار، تهدید یا فریب این کار رو انجام داده باشید، ابرا مهریه از نظر قانونی باطل میشه. البته اثبات این موارد خیلی سخته و نیاز به مدارک و شواهد قوی داره.
• مشروع بودن جهت و معین بودن موضوع: یعنی دلیل بخشش مهریه باید از نظر شرعی و قانونی مشکل دار نباشه و خود مهریه هم که مشخص و معین هست.
• عدم نیاز به قبول زوج: یه نکته جالب تو ابرا مهریه اینه که برای اینکه شما بتونید مهریه رو ابرا کنید، اصلاً نیازی نیست که همسرتون این کار رو قبول کنه یا اجازه بده. همین که شما اراده کنید و شرایط دیگه هم مهیا باشه، ابرا اتفاق می افته و مهریه ساقط میشه.

مراحل قانونی و نحوه انجام ابرا مهریه

برای اینکه کار ابرا مهریه رسمی و بدون دردسر باشه، بهترین راه اینه که به دفتر اسناد رسمی برید. اگه این کار رو رسمی نکنید و فقط یه دست نوشته داشته باشید، ممکنه بعداً سرش دعوا و اختلاف پیش بیاد. تو دفترخونه، شما باید با مدارک شناسایی خودتون (کارت ملی و شناسنامه) و سند ازدواج حضور پیدا کنید. اونجا یه سند رسمی ابرا مهریه تنظیم میشه و شما پای اون رو امضا می کنید. مسئول دفترخانه هم باید مطمئن بشه که شما کاملاً هوشیار و با اراده خودتون دارید این کار رو انجام می دید. بعد از امضای سند، دفترخونه یه رونوشت از سند رو برای دفتر ازدواجی که عقدتون رو ثبت کرده، می فرسته تا تو سابقه ازدواجتون هم این ابرا مهریه قید بشه. اینجوری دیگه خیال همه راحت میشه که مهریه به صورت قانونی ابرا شده.

آثار حقوقی و پیامدهای ابرا مهریه

همونطور که قبلاً هم تاکید کردم، مهم ترین و اصلی ترین اثر حقوقی ابرا مهریه اینه که این تصمیم، غیرقابل رجوع هست. یعنی وقتی شما مهریه تون رو ابرا کردید، دیگه تموم شد و رفت! نمی تونید پشیمون بشید و دوباره از همسرتون بخواید که مهریه رو به شما بده. انگار از اول اصلاً مهریه ای وجود نداشته. این یعنی همسر شما کاملاً بری الذمه میشه و دیگه هیچ دینی از بابت مهریه به شما نداره.

نکته اساسی تو ابرا مهریه اینه که «حق، ساقط می شود و دیگر قابل مطالبه نیست.» این یعنی هیچ راه برگشتی وجود نداره و تصمیم شما برای همیشه قطعیه، مگر اینکه بتونید فریب یا عدم اهلیت رو با مدارک محکم ثابت کنید که کار آسونی نیست.

پس اگه به ابرا مهریه فکر می کنید، باید کاملاً مطمئن باشید و همه جوانب رو بسنجید. این تصمیم رو نباید سر یه لحظه عصبانیت یا هیجان بگیرید، چون پیامدهای طولانی مدتی داره که دیگه نمی تونید تغییرش بدید.

بذل مهریه؛ بخششی با امکان پشیمانی

حالا بریم سراغ راه دوم بخشیدن مهریه که بهش می گن بذل مهریه. بذل مهریه از نظر حقوقی با ابرا مهریه فرق داره. تو ابرا شما حق رو کلاً از بین می بردید، اما تو بذل، شما دارید حق خودتون رو هبه یا تملیک می کنید به همسرتون. یعنی چی؟ بذل مهریه شبیه این می مونه که شما یه چیزی رو به کسی هدیه بدید. خب همونطور که می دونید، هدیه رو میشه پس گرفت! تو قانون مدنی ما، ماده ۸۰۶ در مورد هبه دین صحبت می کنه که بذل مهریه هم تقریباً همین مصداق رو داره. یعنی شما دین مهریه رو به همسرتون می بخشید، اما با این تفاوت که معمولاً می تونید بعداً از این بخشش پشیمون بشید و مهریه تون رو پس بگیرید. این حق پشیمانی، مهم ترین تفاوت بذل مهریه با ابرا مهریه است.

شرایط صحت بذل مهریه

برای اینکه بذل مهریه هم از نظر قانونی صحیح باشه، یه سری شرایط لازمه:

• قصد و رضایت زوجه: مثل ابرا مهریه، اینجا هم شما باید با قصد و رضایت کامل مهریه رو ببخشید و هیچ اجبار یا فشاری نباید وجود داشته باشه.
• لزوم قبول زوج: این یکی از تفاوت های اصلی و مهم با ابرا مهریه است. تو بذل مهریه، چون شما دارید یه چیزی رو به همسرتون هبه می کنید (حالا این هدیه، دین مهریه است)، همسرتون باید این هبه رو قبول کنه. یعنی اگه شما بگید من مهریه ام رو بخشیدم و همسرتون قبول نکنه، این بذل مهریه از نظر قانونی اثری نداره. پس، رضایت و قبول مرد تو بذل مهریه مهمه.
• اعتبار سند (توصیه به رسمی بودن): با اینکه بذل مهریه با یه دست نوشته عادی هم می تونه انجام بشه، اما برای اینکه خیالتون راحت باشه و از مشکلات بعدی جلوگیری کنید، بهتره این کار رو تو دفتر اسناد رسمی انجام بدید و یه سند رسمی بذل مهریه داشته باشید.

مراحل قانونی و نحوه انجام بذل مهریه

مراحل انجام بذل مهریه هم خیلی شبیه به ابرا مهریه است. شما و همسرتون باید با مدارک شناسایی و سند ازدواج به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید. اونجا یه سند بذل مهریه تنظیم میشه و شما و همسرتون باید پای اون رو امضا کنید. فرقش اینه که تو این سند، قید میشه که شما مهریه تون رو به همسرتون بخشیدید و اون هم این بخشش رو قبول کرده. باز هم تاکید می کنم، رسمی کردن این سند خیلی مهمه تا بعداً برای اثباتش به مشکل نخورید. بعد از ثبت رسمی، دفترخانه باز هم یه نسخه از این سند رو به دفتر ازدواجتون می فرسته تا تو سابقه ازدواجتون ثبت بشه.

آثار حقوقی و پیامدهای بذل مهریه

مهم ترین پیامد حقوقی بذل مهریه، همونطور که اشاره کردم، قابلیت رجوع از اونه. یعنی شما می تونید بعداً پشیمون بشید و مهریه ای که بخشیدید رو دوباره مطالبه کنید. این حق رجوع، یه امتیاز بزرگ برای خانم هاست که تو تصمیم گیری بهشون انعطاف بیشتری می ده. اما مثل همیشه، یه «اما» هم وجود داره!

موارد استثنائی عدم امکان رجوع از بذل مهریه

با اینکه بذل مهریه معمولاً قابل رجوعه، اما یه وقتایی هم هست که دیگه نمی تونید پشیمون بشید و حق رجوع رو از دست می دید. این موارد معمولاً شامل اینها میشه:

1. بذل مهریه در طلاق خلع یا مبارات: اگه شما تو یه طلاق از نوع خلع یا مبارات، مهریه تون رو بذل کرده باشید تا از همسرتون جدا بشید، دیگه نمی تونید از این بخشش پشیمون بشید و مهریه رو پس بگیرید. چون اون بخشش، در واقع فدیه ای بوده برای اینکه طلاق اتفاق بیفته.
2. سلب حق رجوع در سند: بعضی وقت ها ممکنه تو خود سند بذل مهریه، یه بندی رو اضافه کنند و قید کنند که شما حق رجوع از این بخشش رو ندارید. اگه همچین بندی رو امضا کرده باشید، دیگه نمی تونید پشیمون بشید. پس حتماً حواستون به متن سند باشه و هر چیزی رو امضا نکنید.
3. فوت یکی از طرفین: اگر بعد از بذل مهریه و قبل از اینکه شما از اون رجوع کنید، یکی از شماها فوت کنه، دیگه امکان رجوع وجود نداره.

پس یادتون باشه، با اینکه بذل مهریه راه برگشت داره، اما همیشه هم اینجوری نیست و باید به این استثنائات هم دقت کنید.

فرق بذل و ابرا مهریه؛ کدوم به دردت می خوره؟

حالا که با تعریف و شرایط هر دو آشنا شدید، بیایید تفاوت های اصلی و کلیدی بذل و ابرا مهریه رو تو یه جدول مقایسه ای ببینیم تا بهتر متوجه بشید که هر کدوم چه ویژگی هایی دارن و تو چه شرایطی به کار میان.

ویژگی	بذل مهریه	ابرا مهریه
ماهیت حقوقی	تملیک دین / هبه دین	اسقاط حق / بری الذمه کردن
ماده قانونی مرتبط	ماده ۸۰۶ قانون مدنی (مصداق هبه)	ماده ۲۸۹ قانون مدنی
قابلیت رجوع	معمولاً قابل رجوع است	غیرقابل رجوع مطلق است
نیاز به قبول زوج	بله، برای تملیک دین	خیر، نیاز به قبول زوج ندارد
شرایط اهلیت زوجه	عقل و بلوغ (اساساً)	اهلیت کامل (بلوغ، عقل، رشد)
هدف اصلی	بخشیدن و واگذاری دین با حفظ حق بازگشت	ساقط کردن دین و بری الذمه کردن مدیون به صورت دائم
مثال کاربردی	بخشش مهریه به شرط ادامه زندگی مشترک	بخشش مهریه برای رفع کامل دین و عدم مطالبه مجدد

همونطور که تو جدول دیدید، مهم ترین تفاوت، همون قابلیت رجوع یا عدم رجوع هست. اگه تصمیم گرفتید که برای همیشه از مهریه تون بگذرید و مطمئنید که هیچ وقت پشیمون نمی شید، ابرا مهریه می تونه انتخاب شما باشه. اما اگه می خواهید یه راه برگشت برای خودتون نگه دارید و نمی دونید که آینده چه اتفاقی میفته، بذل مهریه گزینه مناسب تریه. این انتخاب واقعاً بستگی به شرایط و تصمیمات شخصی شما داره.

مسائل و چالش های حقوقی که باید بدونی

تو دنیای حقوقی، هیچ چیز ۱۰۰٪ ساده نیست و همیشه یه سری چالش و اما و اگر وجود داره که دونستنشون می تونه حسابی به کمکتون بیاد. وقتی پای بخشیدن مهریه میاد وسط، چندتا مسئله مهم هست که باید بهشون توجه کنید.

فریب در بذل یا ابرا مهریه؛ اگه سرت کلاه رفت چی؟

متاسفانه گاهی اوقات پیش میاد که خانمی مهریه اش رو می بخشه، اما بعداً متوجه میشه که مورد فریب قرار گرفته. یعنی مرد با وعده های دروغین یا مانورهای متقلبانه، زن رو مجاب به بخشش مهریه کرده و بعد از بخشش هم به وعده هاش عمل نکرده. خب تو این شرایط حق با کیه؟

اگه بتونید ثابت کنید که فریب خوردید و اگه فریب نبود هرگز مهریه رو نمی بخشیدید، می تونید از راه های قانونی اقدام کنید. اما یه نکته مهم هست: اثبات فریب تو ابرا مهریه رسمی کار بسیار سختیه و نیاز به مدارک خیلی محکم و غیرقابل انکار داره. چون دفترخونه خودش مسئولیت داره که مطمئن بشه شما با رضایت و آگاهی کامل سند رو امضا می کنید. پس اگه مردی قول و قرار خاصی برای بخشش مهریه به شما میده (مثلاً می گه اگه ببخشی، فلان ملک رو به نامت می کنم)، حتماً اون قول و قرار رو تو خود سند بخشش مهریه قید کنید تا بعداً بتونید ازش استفاده کنید. تو بذل مهریه دستتون برای رجوع بازتره و ممکنه نیازی به اثبات فریب نباشه، مگر اینکه حق رجوع رو از خودتون سلب کرده باشید.

چطوری سند رسمی ابرا یا بذل رو باطل کنیم؟

ابطال یه سند رسمی، چه سند ابرا باشه چه بذل، اصلاً کار راحتی نیست و شرایط خیلی خاصی داره. اگه می خواهید یه سند رسمی رو باطل کنید، باید بتونید یکی از این موارد رو ثابت کنید:

• جعل سند: یعنی سند اصلاً واقعی نیست و دستکاری شده.
• عدم اهلیت زوجه: اگه ثابت بشه که زن در زمان امضای سند، عقل یا رشد کافی نداشته یا به دلیل بیماری روانی قادر به تصمیم گیری نبوده.
• اکراه و اجبار: اگه زن با تهدید یا اجبار و بدون رضایت قلبی، سند رو امضا کرده باشه.
• جنون: در صورتی که در زمان امضای سند، زوجه دچار جنون بوده باشد.
• اشتباه فاحش: اگه اشتباه خیلی بزرگی تو تنظیم سند وجود داشته باشه که ماهیت کار رو عوض کنه.

توجه داشته باشید که اثبات این موارد، به خصوص برای یه سند رسمی که تو دفترخونه و با حضور مسئولین مربوطه امضا شده، خیلی سخته و نیاز به وکیل متخصص و دلایل حقوقی قوی داره. پس فکر نکنید اگه یه سند رو امضا کردید، راحت می تونید با یه بهونه کوچیک اونو باطل کنید.

بخشش مهریه قبل از عروسی؛ نصفه یا کامل؟

یه سوال مهم دیگه اینه که اگه خانمی قبل از اینکه با همسرش رابطه زناشویی برقرار کنه، مهریه اش رو ببخشه، وضعیت چطوری میشه؟ خب تو این حالت، طبق قانون، زن مالک نصف مهریه است. یعنی اگه شما کل مهریه تون رو بخشیدید، ولی هنوز زندگی مشترک رو شروع نکردید، در واقع فقط مالک نصف اون بودید. پس بخشش شما روی همون نصف اثر می کنه و مرد هم دیگه دینی از بابت مهریه نداره.

اما اگه بعد از برقراری رابطه زناشویی، مهریه رو بخشیدید، دیگه کل مهریه مال شما بوده و بخشش شما روی تمام اون اثر می ذاره. این نکته تو زمان بخشش مهریه، به خصوص در دوران عقد، خیلی مهمه و باید بهش توجه کنید.

پدر و شاهد در سند بخشش مهریه؛ لازمه یا نه؟

گاهی اوقات این سوال پیش میاد که آیا برای بخشیدن مهریه، رضایت پدر لازمه؟ یا حضور شاهد تو سند بخشش مهریه چه نقشی داره؟

• رضایت پدر: برای ابرا یا بذل مهریه، از نظر قانونی نیازی به رضایت پدر زن نیست. چون مهریه حق خود زن هست و اون مالک اونه و برای بخشیدن مال خودش، احتیاجی به اجازه کسی نداره (البته با فرض اینکه رشیده و عاقله). اما خب، از نظر عرفی و برای اطمینان بیشتر، بعضی از دفترخونه ها یا حتی خود زوجین ممکنه بخوان که پدر هم تو جریان باشه یا پای سند رو امضا کنه. این کار بیشتر جنبه حمایتی و عرفی داره تا قانونی.
• حضور شاهد: حضور شاهد هم برای معتبر بودن سند رسمی ابرا یا بذل مهریه، از نظر قانونی الزامی نیست. اما اگه سند عادی تنظیم می کنید، داشتن شاهد می تونه اعتبار اون رو بیشتر کنه و تو زمان اختلاف، به دردتون بخوره. تو سند رسمی، خود مسئول دفترخونه نقش شاهد و تاییدکننده رو داره.

پس به طور خلاصه، رضایت پدر و حضور شاهد برای اعتبار قانونی سند رسمی بخشش مهریه، الزامی نیست، اما در عمل و برای محکم کاری بیشتر، ممکنه انجام بشه.

نتیجه گیری؛ انتخاب مهم توست، آگاهانه قدم بردار!

خب دوستای عزیز، همونطور که با هم دیدیم، بذل و ابرا مهریه دو روی یک سکه اند که هر دو به بخشش مهریه ختم می شن، اما مسیر و مقصدشون با هم فرق داره. اگه دنبال یه راه برگشت هستید، بذل مهریه رو انتخاب کنید؛ اما اگه از تصمیمتون کاملاً مطمئنید و می خواهید پرونده مهریه برای همیشه بسته بشه، ابرا مهریه گزینه شماست. یادتون باشه که تصمیم گیری در مورد مهریه، مثل هر موضوع حقوقی دیگه ای، یه تصمیم ساده نیست و پیامدهای طولانی مدتی داره. پس گول وعده های شیرین یا فشارهای عاطفی رو نخورید و همیشه عاقلانه و با چشم باز تصمیم بگیرید.

توصیه آخر و خیلی مهم ما اینه که قبل از هرگونه اقدامی برای بخشش مهریه، حتماً و تاکید می کنم حتماً با یه وکیل متخصص تو امور خانواده و مهریه مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه با توجه به شرایط خاص شما، بهترین راهنمایی رو بهتون بده و کمک کنه تا تصمیم درستی بگیرید که بعداً پشیمون نشید.

برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه مهریه و اطمینان از صحت تصمیمات خود، هم اکنون با وکلای مجرب ما تماس بگیرید: [شماره تماس]

اگر به اطلاعات بیشتری در زمینه حقوق خانواده نیاز دارید، مقالات دیگر ما را مطالعه کنید.