اقدامات روسیه پس از حمله داعش/ مسکو در قبال دوشنبه محتاط تر می شود

رسول سلیمی: مسیولیت حمله تروریستی 22 مارس2024 در سالن کنسرتی در نزدیکی مسکو که توسط داعش خراسان و مستقر در افغانستان صورت گرفت، روابط روسیه و تاجیکستان را به دلیل آنچه شناسایی اکثر مظنونان با تابعیت تاجیکستان عنوان شد، دستخوش تنش کرد. موضوعی که حکایت از آن داشت که رادیکالیسم مذهبی در فقیرترین کشور منطقه یعنی تاجیکستان، حاد شده است. در آغاز ماه مارس میلادی امامعلی رحمان، رییس جمهور تاجیکستان اذعان کرد که در سه سال گذشته، بیست و چهار تاجیک حملات تروریستی را در ده کشور انجام داده یا برنامه ریزی کرده اند این در حالی است که کل جمعیت این کشور تنها 10 میلیون نفر است.

چه آنکه دلایل این رادیکالیزه شدن بر کسی پوشیده نیست. تاجیکستان تنها کشور در آسیای مرکزی است که از طریق یک جنگ داخلی (1992-1997) به وضعیت کنونی رسیده است. برخی براوردها شمار کشته شدگان این جنگ را تا 100 هزار نفر تخمین می زنند. وضعیت اجتماعی و اقتصادی در تاجیکستان نیز یکی از بدترین شرایط در اسیای مرکزی است و این کشور از نظر تولید ناخالص داخلی در کنار کشور هاییتی و در رتبه 162 در جهان قرار دارد. حدود 70 درصد از تاجیک ها در مناطق روستایی زندگی می کنند و تبعیض بین گروه های سنی و جنسیتی در این کشور برجسته است.

دلایل عضوگیری داعش از تاجیکستان

از سوی دیگر در عصر دیجیتالی شدن و شفافیت جهانی، فقر و نابرابری و احساس بی عدالتی، نظام سیاسی این کشور را به سمت اقتدارگرایی پیش برده و رادیکالیسم را به انگیزه ای برای مخالفان نظام سیاسی برای به دست آوردن عدالت تبدیل کرده است. ازاین رو گروه های تروریستی بین المللی مدت هاست که به تاجیکستان به عنوان یک زمین حاصلخیز برای استخدام سربازان تندرو می نگرند. به همین دلیل رسانه های وابسته به داعش خراسان محتوای بیشتری را به زبان تاجیکی تولید می کنند. آنها مطالب مذهبی و رساله های سیاسی منتشر می کنند که رییس جمهور تاجیکستان را به خاطر نزدیکی بیش از حد به روسیه به اقتدارگرایی و مذهبی نبودن مورد انتقاد قرار می دهد.

تمام این فعالیت ها موجب شده تا داعش چندین حمله تروریستی را در تاجیکستان سازماندهی کند. در سال 2019 ده ها جنگجو از افغانستان وارد تاجیکستان شدند و به یک پاسگاه مرزی در مرز با ازبکستان حمله کردند. سال پیش از آن، داعش مسیولیت کشتن گروهی از دوچرخه سواران غربی در کوه های تاجیک را بر عهده گرفت. داعش همچنین پشت دو شورش زندان در تاجیکستان بوده که منجر به مرگ ده ها زندانی و نگهبان شده است.

همچنین تعداد فزاینده ای از حملات تروریستی داعش در خارج از کشور توسط تاجیک ها انجام شده است. در آغاز سال 2024 جدید میلادی دو بمب گذار انتحاری تاجیک، عملیات انتحاری در کرمان را سازماندهی کردند. حملات تروریستی توسط تاجیک ها در افغانستان نیز تداوم داشته و تلاش های ناموفقی نیز در المان و ترکیه صورت گرفته است.

در این میان آنچه اهمیت دارد این نکته است که حتی افسران امنیتی تاجیک به داعش پیوسته اند. گل مراد خالیموف، فرمانده پلیس ضدشورش تاجیکستان در سال 2015 وفاداری خود را به داعش اعلام کرد. خلیموف نه تنها با دستگاه امنیتی تاجیک آشنا بود، بلکه در ایالات متحده و روسیه نیز آموزش دیده بود. او در سال 2020 در سوریه کشته شده است.

فشار بر مهاجران آسیای مرکزی بیشتر می شود

مقامات تاجیک به خوبی می دانند که نمی توانند به تنهایی با این مشکل مقابله کنند، بنابراین در مورد مسایل امنیتی با مجموعه ای از کشورهای دیگر همکاری می کنند. همکاری با روسیه هم دوجانبه است (تاجیکستان میزبان بزرگ ترین پایگاه نظامی خارجی روسیه است) و هم از طریق سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری مسکو و چین به تاجیکستان کمک می شود تا پایگاه های پلیس در مرز با افغانستان بسازد. ایالات متحده نیز به امنیت مرزی این کشور کمک می کند. هند نیز یک فرودگاه اجاره کرده و ایران هم در حال باز کردن یک خط مونتاژ هواپیماهای بدون سرنشین در این کشور است.

بااین حال، این اقدامات برای جلوگیری از افراط گرایی جامعه تاجیک بسیار کم است. دوشنبه نتوانسته است چیزی جز سرکوب شدید را بر افراط گرایان اعمال کند. ازاین رو با وجود تعداد بالای تلفات، حمله به سالن کنسرت شهر کروکوس روسیه بعید است که نحوه مقابله مسکو یا دوشنبه با گروه هایی مانند داعش را تغییر دهد.

در چنین شرایطی پیش بینی می شود که جامعه روسیه اقدامات سخت تری را دنبال کند. بر اساس نظرسنجی های مرکز مستقل لوادا، درصد روس هایی که از محدودیت های مهاجرت حمایت می کنند از 57 درصد در سال 2017 به 68 درصد در سال 2021 افزایش یافته است. بیست و شش درصد به هیچ وجه اجازه ورود مهاجران از آسیای مرکزی به روسیه را نمی دهند.

از سوی دیگر مهاجران کارگر آسیای مرکزی در روسیه پس از گزارش هایی در مورد دخالت تاجیک ها در حمله به سالن کنسرت با واکنش شدید روبرو شده اند. ویدیوهای فاش شده از افسران امنیتی روسیه که تاجیک های دستگیر شده در ارتباط با این حمله را بازجویی می کردند و نمایش عمومی میزان جراحات این مردان هنگام محاکمه، بی رحمی عمومی نسبت به کسانی که از آسیای مرکزی در روسیه هستند را توجیه پذیر کرده است. ازاین رو سفارت تاجیکستان در روسیه به شهروندان خود گفته که در خانه بمانند و سفارت قرقیزستان نیز در حال حاضر به اتباع خود توصیه می کند که به روسیه سفر نکنند.

روابط روسیه و تاجیکستان متحول خواهد شد؟

درعین حال، بعید است که این حمله تروریستی روابط نزدیک مسکو و دوشنبه را تغییر دهد. روسیه در حال حاضر با کمبود شدید نیروی کار مواجه است و به سختی می تواند منبع باقی مانده نیروی کار ارزان را به خطر بیندازد. ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، در سخنرانی پس از حمله خود به گزارش هایی مبنی بر اینکه مظنونان تاجیک هستند، پاسخ داد و اظهار داشت که تروریست ها “ملیت ندارند.” تاکنون او بیشتر مشتاق به تمرکز بر ادعاها در مورد دخالت اوکراین در این حمله بوده است تا اینکه بخواهد نقش تاجیکستان را برجسته سازی کند چه آنکه دو رییس جمهور روسیه و تاجیکستان همچنین متعهد شدند که روابط امنیتی را عمیق تر کنند. با این حال آیا رژیم های اقتدارگرا خواهند توانست از تولید رادیکالیسم درون خود پیشگیری کنند؟

311213

اقدامات روسیه پس از حمله داعش/ مسکو در قبال دوشنبه محتاط تر می شود